Taşpınar halı ipliklerinin boyanmasında uygulanan doğal boyama yöntemlerinin reçetelendirilmesi

Abstract

Anadolu'da doğal boyacılıkta en yaygın kullanılan mordanlı bitki boyacılığında istenilen sonucun elde edilmesi için önceden denenmiş reçetelerin uygulanması esastır. Bu nedenle araştırmada Aksaray ili Taşpınar kasabasında geleneksel olarak yapılan doğal boyacılık yöntemlerinin araştırılması ve sürekliliğini sağlayabilmek için reçetelendirilmesi yapılmıştır.Bu araştırmada Taşpınar yöresinde belirlenen (yöreden temin edilen) boya bitkilerinden Asma (Vitis vinifera L.), Kökboya (Rubia tinctorium L.), Ceviz (Juglans regia L.), Palamut (Quercus aegilops L.) ve Erik (Prunus spinosa L.) kullanılmıştır. Belirlenen 5 bitki, Nm 2,5 numaralı çift katlı, bükümlü yün halı ipliğine göre %100 oranında alınarak 3 farklı mordan (demir sülfat, bakır sülfat ve alüminyum şapı) maddesi ile 2 farklı oranda (%2 ve %5) mordanlanarak 30 dakika işlem görmüştür. Bu bitkiler ile ayrıca mordansız boyama da yapılarak toplam 65 boyama elde edilmiştir. Ayrıca boyama deneylerinde elde edilen renkli ipliklerden %50'si ( 10 gr.) ayrılıp fiksaj işlemi uygulanmıştır. Fiksaj işlemi için alınan renkli ipliklerin yarısına ( 5 gr.) 1/40 oranında amonyak ile diğer yarısına (5 gr.) 1/20 oranında sirke ile fiksaj işlemi uygulanmıştır. Her bitkiden 39 farklı deney sonucu elde edilmiştir. Toplamda kullanılan 5 farklı bitki çeşidinden 195 farklı sonuç elde edilmiştir.Elde edilen renkler asmada; sarı, haki yeşil, kahverengi tonları, kökboyada; kırmızı, kızıl kahve tonları, cevizde; açık kahverengi, koyu kahverengi tonları, palamutta; bej, haki yeşil, kahverengi tonları ile siyah ve erikte; bej, açık kahverengi, sütlü kahverengi, hardal sarısı tonları gibi renklere kadar değişiklik göstermektedir.Mordansız ve %5 oranında mordan kullanılan boyamalar ile elde edilen sonuçların ışık ve yıkama haslıkları belirlenmeye çalışılmıştır. Fiksaj işlemi uygulanmayan boyanmış iplik örnekleri ile fiksaj işlemi uygulanan boyanmış iplik örneklerinin haslık değerleri karşılaştırılmıştır. İncelenen haslık değerlerinde bitki çeşitliliği, mordan ve mordan oranı, mordanlama yöntemi ve uygulanan fiksaj işlemleri etkili olmuştur. En etkili sonuçlar ışık haslığında; palamut bitkisi kullanılan genellikle bütün boyamalarda ve yıkama haslığında; asma yaprağı bitkisi kullanılan amonyak ile fiksaj işlemine tabi tutulmuş boyamalarda elde edilmiştir.

Anatolia, the most widely used natural mordant dyeing plant in painting previously tried to obtain the desired result is essential to the implementation of the prescriptions are ready. For this reason, the study the traditional methods of natural dyeing in the town of Aksaray Province Taşpınar investigation and to ensure the continuity of prescribing.This study determined Taşpınar region (region provided) paints plants Vine (Vitis vinifera L.), madder (Rubia tinctorium L.), walnut (Juglans regia L.), Acorn (Quercus Aegilops L.) and plum (Prunus spinosa L. .) is used. Selected 5 plants, 2,5 Nm, the number two-storey, 100% twisted wool carpet yarns according to 3 different mordant (iron sulfate, copper sulfate and aluminum alum) in article 2 different rates (2% and 5%) with mordant 30 minutes of inactivity saw. These plants also made a total of 65 dyeing mordant dyeing was obtained. In addition, the colored yarn dyeing experiments were 50% (10 gr.) Applied to leave the fixing process. Fixation to process half of the colored yarn (5 gr.) 1 / 40 and the other half of the rate of ammonia (5 gr.) 1 / 20 the rate fixing process is applied with vinegar. All test results were obtained from 39 different plants. A total of 195 different results were obtained using 5 different plant varieties.The colors of vine; yellow, khaki green, brown tones, of madder; red, reddish brown shades, in walnut; light brown, dark brown tones, bonito, beige, khaki green, with shades of; brown and in plum black, beige, light brown, milky brown, like the colors in shades of; yellow mustard to vary.Used in mordant dyeing with mordant and 5% light and wash fastness of the results obtained are determined. Fixation process of fixing process is applied to samples of dyed yarn dyed yarn samples underwent fastness values were compared. Fastness values of the investigated plant diversity, mordant and mordant rate, mordant, and applied the method was effective in fixing operations. The most effective results fastness of light; acorn crop is usually used in the dyeing and washing all fastness of, vine leaves, plants have been subjected to the process of fixing the ammonia used in the dyeing was obtained.