Akik taşının Türk kuyumculuğundaki yeri ve günümüz takı ve aksesuarlarında kullanımı

Abstract

Bu araştırmanın amacı, akik taşının Türk kuyumculuk sanatındaki yerinin belirlenmesi, bugüne kadar araştırılmamış özellikleri ve kullanım alanları ile ortaya konulması ve günümüzde takı ve aksesuarlardaki kullanımının incelenerek belgelenmesidir.Bu araştırmanın evrenini Ankara ilindeki takı tasarım ve kuyumcu atölyelerinde tasarlanarak üretilmiş olan akik taşlı takı ve aksesuarlar oluşturmaktadır. Evren içinden seçilen 70 adet takı ve aksesuar için araştırmacı tarafından bilgi formları oluşturulmuş ve incelenen takı ve aksesuarların özellikleri fotoğrafları ile birlikte belgelenerek araştırma için katalog oluşturulmuştur.Araştırma kapsamında araştırmanın yöresi olan Ankara'nın tarihi ve tanıtımına değinilmiş, kuyumculuk sanatı tarihi incelenmiş ve Türk kuyumculuğu hakkında ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Takı hakkındaki bilgiler de takının tarihçesi, takıyı etkileyen faktörler, takılarda kullanılan araç gereçler gibi açıklayıcı bilgilerle zenginleştirilerek verilmiştir. Araştırmanın esas konusunu oluşturan akik taşı; oluşumu, işlenmesi, çeşit ve renkleri, özellikleri ve kullanım alanları gibi farklı yönleri ile ayrıntılı olarak ortaya konulmuştur. Akik taşının Türk kuyumculuğundaki yeri hakkında bilgiler verilmiş ve akik taşının günümüz takı ve aksesuarlarında kullanımı oluşturulan katalog ile belgelenmiştir.Araştırmanın sonucunda Türk halkı tarafından çoğunlukla kırmızı renkli olarak ve yüzük, kolye ve tespih gibi alışılmış ürünlerin yapımında kullanıldığı bilinen akik taşının, daha birçok çeşide sahip olduğu ve çok farklı alanlarda kullanıldığı belirlenmiştir.Bilgi formlarında yer alan akik taşlı takı ve aksesuar örnekleri incelendiğinde, Ankara yöresinde kaplama, telkari, güverse gibi tekniklerin gümüş ile beraber kullanılmasıyla üretilen geleneksel takılarla birlikte, değişik tasarımlarla çok farklı takı ve aksesuarların üretildiği de görülmüştür. Ancak tüm bu olumlu sonuçlara rağmen akik taşının piyasadaki takı ve aksesuarlarda altınla beraber neredeyse hiç kullanılmadığı gözlenmiştir. Bu bulgular ışığında akik taşı ve Ankara agatının etkili tanıtımı ve yapılan tasarımlarda altınla birlikte kullanılması için önerilerde bulunulmuştur.Son olarak araştırmanın ekler kısmında araştırmacının yaptığı akik taşlı çalışmalardan örnekler ve takı ve aksesuarlarda kullanılan değerli taşlar hakkında bilgilere yer verilmiştir.Anahtar Sözcükler: Akik, Kuyumculuk, Tasarım, Değerli Taş, Takı

The objective of this research is to determine the place of cornelian (onyx) stone in the Turkish jewelry art; to put it into open with all of its characteristics and fields of use made to date and to examine its use in current piece of pinned jewelry and accessories, with a view to document the subject.The universe of the research, is formed by the pieces of pinned jewelry and accessories which are designed and manufactured, in job shops of jewelry stores, operating in Ankara.Questionnaires are prepared for 70 each pieces of pinned jewelry and accessories which were selected from the universe and the characteristic of the pieces of pinned jewelry and accessories which were sampled are documented with their photographs. A catalog is formed for the research.Within the scope of research, the history of Ankara, are studied and introduced. Furthermore, the jewelry art, is looked into and detailed information about the Turkish jewelry art, is given. Information about pieces of pinned jewelry, history of pieces of pinned jewelry, factors influencing to the pieces of pinned jewelry, means and tools used in making pieces of pinned jewelry are provided to enrich the subject.By supporting information, about stones used in making pieces of pinned jewelry and accessories, with photographs, they are presented. The formation, processing, varieties and colors, characteristics and areas of use of the cornelian (onyx) stone which forms the main topic of this research, are determined, with there different aspects, with the study made in detail. Lastly, information about the place and use of cornelian (onyx) stone, in Turkish jewelry is provided and the current use of cornelian (onyx) stone, in pieces of pinned jewelry and accessories, is documented with a catalog.At the end of the research conducted, it is determined that, in majority of cases, the cornelian (onyx) stone in red color, having tens of different color and verities are used in making such accustomed products as rings, bracelets and beats which are generally used by the Turkish people. Furthermore, not only in the pieces of pinned jewelry and beats, they are used in many filed and in different ways. When the pieces of pinned jewelry and accessories made of cornelian (onyx) stone contained in the questionnaire are examined, it can be observed that, they are manufactured by such techniques as engraving, putting in form of strings(telkari) and ?..(güverse), in traditional style of manufacturing. The output is achieved, with different stone cut and designs, in from of pieces of pinned jewelry and accessories.Key words: Cornelian(agate), Jewellery, Desıgn, Jewellery stone.