Ortaokul öğrencilerinin siber zorbalık yaşama düzeyleri ile siber zorbalığın öğrenciler üzerindeki etkileri ve öğrencilerin siber zorbalıkla baş etme stratejileri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bulunan Çankaya, Sincan ve Yenimahalle ilçelerindeki ilköğretim kurumlarında öğrenim gören 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin, siber zorbalık yaşama düzeylerini bazı değişkenlere göre incelemek, siber zorbalığın öğrenciler üzerindeki etkilerini ve öğrencilerin siber zorbalıkla baş etme stratejilerini saptamaktır. Araştırma, tarama modelindedir. Araştırmanın evrenini Ankara Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde bulunan Çankaya, Sincan ve Yenimahalle ilçelerindeki, resmi ilköğretim kurumlarında 7. ve 8. sınıflarda öğrenim gören toplam 43.573 öğrenci oluşturmaktadır. Evrene ilişkin örneklem, çok aşamalı örnekleme (multi-stage sampling) yöntemi ile belirlenmiştir. İlk olarak üç merkez ilçedeki ilköğretim kurumları sosyoekonomik düzeylerine göre gruplandırılmış ve bu okullardan basit seçkisiz örnekleme (simple random sampling) yöntemi ile 9 okul seçilmiştir. İkinci aşamada ise tabakalı örnekleme (satrified sampling) yöntemi kullanılarak araştırmanın örneklemi 381 öğrenci olarak belirlenmiştir. Örneklem için belirlenen bölgede bulunan okullardaki 2421 öğrenciden 415 öğrenciye anket uygulanmış; ancak 34 anket, analiz öncesi veri tarama aşamasında çıkartılmıştır. Geriye kalan 381 anket ile analizler yapılmıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak, Sanal Zorba/Kurban Ölçeği, Siber Zorbalığın Etkilerine Yönelik Anket ve Siber Zorbalıkla Baş Etme Stratejilerine Yönelik Anket kullanılmıştır. Verilerin analizi için Kruskal Wallis ve Mann-Whitney U testlerinden, yüzde ve frekans hesaplamalarından yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öğrencilerin; düşük düzeyde de olsa siber zorbalığa maruz kaldığı, siber mağdurların en fazla sanal ortamda engelleme ve zarar verme ile sanal ortamda cinsel zorbalık davranışlarıyla karşılaştıkları, öğrencilerin siber zorbalık yaşama düzeylerinin; cinsiyet, yaş, sınıf düzeyi, annenin eğitim düzeyi, cep telefonu sahibi olma, internet kullanım sıklığı, sosyal medya hesabına sahip olma, sosyal medya hesabının kullanım sıklığı ve ailenin gelir düzeyi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği ancak okulun bulunduğu sosyoekonomik düzey, akademik başarı düzeyi, babanın eğitim düzeyi, kardeş sayısı, ailenin bütünlüğü, bilgisayar sahibi olma ve en çok kullanılan sosyal medya hesabının öğrencilerin siber zorbalık yaşama düzeylerinin anlamlı bir belirleyicisi olmadığı, siber zorbalığa maruz kalan öğrencilerin genellikle öfke, üzüntü, hayal kırıklığı, stres ve utanç duygularını yaşadıkları; zorbalığın duygusal ve psikolojik etkilerini daha çok hissettikleri; siber mağdurların siber zorbalıkla baş etmek için genellikle zorbalığı yapan kişiden gelen mesajları bloke etme, zorbalığı yapan kişiden davranışını sonlandırmasını isteme, kullandığı internet hesaplarının şifrelerini değiştirme ve bilinmeyen ve özel numaralardan gelen aramaları cevaplamama gibi teknik yönü ağır basan başa çıkma stratejilerini kullandığı, durumu çoğunlukla arkadaşlarıyla paylaşmayı tercih ettikleri fakat aileye, öğretmene ya da okul müdürüne durumu bildirme, psikoloğa veya polise başvurma gibi başkalarından yardım alma stratejilerini daha az kullandıkları saptanmıştır.

The aim of this research was to examine the relations of cyberbullying experiences of secondary school students to some variables and to gain a better understanding of the impacts of cyberbullying on students and students' coping strategies with cyberbullying. The research was based on survey design. The population of the study consisted of 43573 students in the 7th and 8th grades studying in secondary schools of Ministry of National Education in three central districts of Ankara. The sample set of the research was determined with the multi-stage sampling method. First, secondary schools in three central districts were classified according to their socioeconomic levels and 9 of them were chosen by simple random sampling. In the second stage, the strafied sample was used to determine the sample set of the research. The survey was conducted on 415 students chosen from 2421 students in the schools, however 34 surveys were removed during the preliminary data screening procedure and 381 surveys were analyzed in the study. The Cyber Bully/Victim Questionnaire, The Impacts of Cyberbullying Survey and Students' Coping Strategies Survey were used to collect the data. Kruskal Wallis, Mann-Whitney U tests and descriptive statistics were used for analysis of the data. The results of this study revealed that students experienced cyberbullying even if it was low-level; cyber victims were mostly confronted with blocking and harming behaviors and sexual bullying behaviors in virtual platforms; gender, age, grade, mother's education level, having a smart phone, the frequency of internet usage, having a social media account, the frequency of social media account's usage and income level of family were significant predictors of cyber victimization; however, socioeconomic level of school, academic achievement, father's education level, the number of siblings, whether the parents are together or divorced, having a computer and most used social media site were non-significant; cyber victims were mostly confronted with emotional and psychological consequences of victimization such as anger, sadness, disappointment, stress and embarrassment; they were more likely to use technical coping strategies such as blocking messages of cyberbully, telling the cyberbully to stop, changing usernames and passwords of internet accounts and not answering unknown and private numbers; cyber victims mostly preferred sharing their victimization with their friends while they were less willing to ask for help from adults such as parents, teachers and school principal or inform police and consult psychologist.