İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde yansıtıcı düşünme uygulamalarının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ve çevreye yönelik tutumlarına etkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, ilkokul sosyal bilgiler dersinde yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin, öğrencilerin sosyal bilgiler dersine ve çevreye yönelik tutumlarına etkisini ortaya çıkarmak ve yansıtıcı öğretim sürecini incelemektir. Araştırma, karma yöntem yaklaşımlarından `deneysel iç içe gömülü desen (embedded experimental)` kullanılarak modellenmiştir. Bu bağlamda araştırmanın nicel boyutunda ön-test son-test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise araştırmacı gözlemlerine ve görüşmelere yer verilmiştir. Yansıtıcı düşünmeyi geliştiren etkinliklerden olan öğrenciler tarafından deneysel işlem süresince yazılan iki kolonlu yazılar ise ikincil veri olarak kullanılarak nitel verileri destekleme amacıyla kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Ankara iline bağlı Etimesgut ilçesinde bulunan bir devlet okulunda deney grubunda olan 27 ve kontrol grubunda bulunan 25 öğrenci oluşturmaktadır. Nicel ve nitel veriler eş zamanlı ve sıralı olarak toplanmıştır. Nicel veri toplama aracı olarak `Sosyal Bilgilere Yönelik Tutum Ölçeği` ve `İlköğretim Öğrencileri Çevre Tutum Ölçeği` kullanılırken, nitel veri toplama aracı olarak `Görüşme formu` ve `Gözlem formu` kullanılmıştır. Nicel verilerin analizinde yüzde ve frekans değerleri, bağımsız örneklem t-testi, Mann Whitney U testi, Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizinden yararlanılmıştır. Ayrıca deneysel uygulamanın etki büyüklüğünü belirlemek için Cohen d değerine bakılmıştır. Araştırmada uygulama öncesi ve sonrası ölçülen sosyal bilgilere yönelik tutum düzeyleri arasındaki farkın gruplar üzerindeki etki büyüklüğü geniş bulunurken; çevre tutumuna yönelik etki büyüklüğü orta olarak bulunmuştur. Araştırma sonucunda sosyal bilgilere yönelik tutumda deney grubu öğrencilerinin lehine anlamlı farklılık bulunurken; deney grubu öğrencilerinin ön test-son test tutum puanları arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Çevre tutumunda ise gruplar arasında anlamlı farklılık bulunmazken, deney grubu öğrencilerinin ön test-son test tutum puanları arasında deney grubu öğrencilerinin lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Ayrıca yansıtıcı düşünme etkinliklerini öğrencilerin severek yaptıkları, bunları günlük hayatlarında ve diğer derslerde de kullanmak istedikleri, etkinlikleri eğlenceli buldukları ve sosyal bilgiler dersinden daha keyif aldıkları sonuçlarına ulaşılmıştır.

The aim of this study is to find out the effects of the activities developing reflective thinking upon social studies lesson and manners towards environment and investigating reflective teaching process. This study is modelled by using embedded experimental design among mixed method approaches. In this context, pre-test/post-test control group quasi experimental design was used in the quantitative dimension of the study. In the qualitative part of the study researcher's observations and interviews were taken into consideration. Two-column texts which are the activities developing reflective thinking and were written by students during experimental process were used as secondary data to support qualitative data. The study group of this study consists of 27 students in experimental group and 25 students in control group who are in a state school in Etimesgut, Ankara in 2015-2016 education academic year. Qualitative and quantitative data were collected concurrently and sequentially; as quantitative data instrument, `Attitude Scale Towards Social Sciences` and `Elementary School Students' Attitude Scale Towards Environmental Issues` and as qualitative data instrument `Interview Form` and `Observation Form` were used. In the analysis quantitative data, % and frequency values, independent sample t-test, Mann Whitney U test, Wilcoxon Signed Rank Test were used. In the analysis of qualitative data, content analysis was used. Cohen d value was also used to determine the magnitude effect of the experimental application. While the effect size of the difference in attitude levels towards social sciences measured before and after the application in the survey was found to be large on the groups; the effect size for environmental attitude was found to be moderate. At the end of the study, in the attitude towards social sciences, there was no significant difference between pre-test and post-test attitude scores of the experimental group students, while there was a significant difference in favour of the students in the experimental group. While no significant difference was found among the groups in the environmental attitude, the pre-test and post-test attitude scores of the students in the experimental group were found to be significantly different in favour of the students in the experimental group. In addition, it has been inferred from the results that students are enjoying reflective thinking activities, they want to use them in everyday life and in other lessons, they find the activities fun and enjoy the social studies lesson more.