Türkiye`de Cumhuriyet Döneminde ilkokul programları kapsamında yetiştirilmek istenen insan modeli

Abstract

Türkiye'de Cumhuriyetin ilanıyla eskisinden farklı, yeni bir devlet anlayışı ve yönetim şekli hakim olmuştur. Yeni devlette insan yetiştirme süreci olan eğitimle, yeni devletin ve toplumun temel değerlerini benimseyen, koruyan ve gelecek nesillere aktaran bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmıştır. Cumhuriyetle birlikte Türk insanına kazandırılması düşünülen temel nitelikleri ve bu temel niteliklerde Cumhuriyet dönemi sürecinde meydana gelen değişmeleri ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti'nin 1923-2005 yılları arası dönemini kapsamaktadır. Araştırmanın birinci alt problemi kapsamında Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen temel nitelikler nelerdir ve bu temel nitelikler ilkokul programlarına nasıl yansımıştır? sorusuna cevap aranmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen temel nitelikleri belirlemek amacıyla önce Cumhuriyetin temellerinin atılmaya başlandığı 1920 yılında kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Hükümetlerinden 1923 yılında Cumhuriyetin ilanına giden süreç incelenmiştir. Ardından, 1923 yılında Cumhuriyetin ilanından 1938 yılında Atatürk'ün vefatına kadar olan dönemde devlet adamlarının eğitime ilişkin görüşleri, hükümet programları, siyasi parti programları, anayasa, yasalar ve dönemin bir dizi gelişmeleri analiz edilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen temel niteliklerin ilkokul programlarına yansımasını belirlemek amacıyla ise 1924 İlkmekteplerin Müfredat Programı, 1926 İlkmektep Müfredat Programı ve 1936 İlkokul Programı analiz edilmiştir. Bu çerçevede, araştırmanın birinci alt problemine ilişkin bulgular ve sonuçlar, Cumhuriyetin 1923-1938 yılları arasındaki kuruluş dönemini kapsamaktadır. Araştırmanın ikinci alt problemi kapsamında Cumhuriyet dönemi sürecinde yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen temel niteliklerde ne gibi değişmeler olmuştur ve ilkokul programlarına nasıl yansımıştır? sorusuna cevap aranmıştır. Bu soruya cevap bulmak amacıyla Cumhuriyetin 1938-2005 yılları arası süreci, dönemlerin karakteristik özellikleri dikkate alınarak 1939-1949, 1950-1959, 1960-1970, 1971-1979, 1980-1998, 1999-2005 yılları arası olmak üzere dönemlere ayrılmıştır. Her bir dönemin kendi içinde devlet adamlarının eğitim görüşleri, hükümet programları, siyasi parti programları, gerçekleştirilen milli eğitim şuraları, çıkarılan anayasalar ve yasalar, varsa kalkınma planları gibi gelişmeler analiz edilerek bu doğrultuda o dönemde yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen temel nitelikler belirlenmiştir. Bu temel niteliklerin ilkokul programlarına yansımasını belirlemek amacıyla ise 1948 İlkokul Programı, 1968 İlkokul Programı, 1998 İlköğretim Programı ve 2005 İlköğretim Programı analiz edilmiştir. Araştırma, bir tarama modelinde desenlenmiştir ve nitel araştırma özelliği göstermektedir. Araştırmada veriler, doküman incelemesi tekniği ile toplanmıştır. Araştırmada, veri kaynağı olarak dokümanlardan yararlanılmıştır. Verilerin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte yetiştirilecek bireylere kazandırılması düşünülen 20 temel nitelik tespit edilmiştir. Bu temel niteliklerin birçoğu milli özelliktedir. Bu temel niteliklere, 1923-1938 yılları arasında Türkiye'de geliştirilen ve uygulanan üç ilkokul programından en fazla sayıda 1936 İlkokul Programında yer verildiği belirlenmiştir. 1948 İlkokul Programında çağdaşlık ve vatanseverlik bir aradadır. 1948 İlkokul Programı, kendinden sonraki 1968 İlkokul Programında öne çıkarılacak demokrasi vurgusuna bir başlangıç noktası ya da geçiş noktasıdır. 1968 İlkokul Programında Türk Milli Eğitiminin Amaçlarında, Cumhuriyetin daha önceki ilkokul programlarında görülen millileşmenin yanında demokratikleşme de yer almaktadır. 1968 İlkokul Programında yetiştirilecek bireylerin demokratik bir toplum düzeninde yetiştirilmesi ve demokratik değerleri kazanmalarına ilişkin beklentilerin arttığı görülür. 1998 İlköğretim Programında, Atatürk'ün direktifleri doğrultusunda milli kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarmak için her fedakarlığı göze alma bilincinde olan bireylerin yetiştirilmesi, 2005 İlköğretim Programında ise yeniliğe açık, teknolojiden yararlanabilen, değişikliğe dinamik biçimde uyum sağlayan, sadece kendi kültür değerlerini değil, evrensel kültür değerlerini de bilen bireylerin yetiştirilmesi amacı öne çıkmaktadır.

With the proclamation of the Republic, a new understanding of state and polity became dominant in Turkey. Through education which is a human raising process in the new state, it is aimed to raise individuals who adopt and protect the main values of the new state and society and transmit them to future generations. This study aims to reveal the main qualifications that Turkish people need to acquire with the proclamation of the Republic as well as the changes that occurred in these main qualifications during the Republican era covers the Republic of Turkey's period between the years of 1923-2005. Within the scope of the first sub-problem of the research, the questions of which main qualifications the new individuals need to acquire with the declaration of the Republic and how these main qualifications are reflected in elementary school curricula are tried to be answered. Firstly, in order to determine the main qualifications considered to be provided to the individuals of the Republic, the period between 1920, when Grand National Assembly of Turkey (TBMM) was founded and the foundation of the Republic started to be laid, and 1923, when the Republic was declared, has been analyzed. Then, for the period from the declaration of the Republic in 1923 to the death of Ataturk in 1938, the views of statesmen on education, government programs, political party programs, the constitution, laws and some developments of the period were examined. 1924 First Schools Curriculum Program, 1926 First Schools Curriculum Program, and 1936 Primary School Program were analyzed in order to determine the reflection of the basic qualifications considered to be given to the individuals to be raised with the declaration of the Republic on their elementary school curricula .Within this framework, findings and conclusions about the first sub-problem of the research cover the foundation period of the Republic from 1923 to 1938. Within the scope of the second sub-problem of the research, the questions of which changes have been made in the main qualifications considered to be given to the individuals to be raised in the Republican period and how they reflect on elementary school curricula are tried to be answered. In order to find an answer to this question, the period of the Republic of Turkey from 1938-2005 was divided into periods of 1939-1949, 1950-1959, 1960-1970, 1971-1979, 1980-1998, 1999-2005 taking their characteristic features into consideration. For each period, developments such as the views of political leaders, government programs, political party programs, national education programs, constitutional constitutions and legislation, and development plans, if any, were analyzed and main qualifications considered to be given to the individuals to be trained at that time were determined. 1948 Primary School Program, 1968 Primary School Program, 1998 Primary Education Program, 2005 Primary Education Program were analyzed in order to determine the reflection of these basic qualities on the education programs. The research is a screening study and demonstrates qualitative research features. The data of the research were gathered with the document analysis technique. In the study, documents were used as data sources. In the analysis of the data, on the other hand, content analysis method was used. In this research, 20 main qualifications considered to be provided to the individuals who would be raised in the new state after the proclamation of the Republic were identified. Many of these basic qualifications are national. It was determined that these main qualifications were included in 1936 Primary School Program with the highest amount among the three primary school programs that were developed and implemented in Turkey between 1923-1938. In the 1948 Primary School Program, modernity and patriotism are in a relationship. 1948 Primary School Program is a starting or transit point for democracy emphasis that will be highlighted in the next 1968 Primary School Program. In the Purposes of Turkish National Education of 1968 Primary School program, democratization is mentioned in addition to the nationalism seen in the previous primary school programs of the Republic. In the 1968 Primary School Program, it is seen that there is an increase in the expectation that the individuals should be raised in a democratic society and gain democratic values. In the 1998 Primary Education Program, in order to bring the national culture above the level of contemporary civilization in the direction of Atatürk 's orders, it is necessary to educate the individuals who are aware of every sacrifice needed. In the 2005 Primary Education Program, who are open to innovation, who can benefit from technology, who adapt to change dynamically, who know not only their own cultural values, but also universal ones is foregrounded.