4-6 yaş sosyal davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve çocukların sosyal davranışları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, Ankara ili sınırları içerisindeki farklı sosyoekonomik bölgelerde yaşayan (i)4-6 yaş grubundaki çocukların sosyal davranışlarını belirlemek amacıyla kullanılabilecekgeçerli ve güvenilir bir ölçme aracının geliştirilmesini, (ii) çocukların sosyal davranışlarıüzerinde demografik değişkenlerin etkisinin incelenmesini ve (iii) çocukların sosyaldavranışları ile ebeveyn tutumları, aile algısı ve aile içi örüntüler arasındaki ilişkininincelenmesini amaçlamıştır. Araştırmanın yöntem aşamasında keşfedici sıralı karma modelbenimsenmiştir. Araştırmada üç farklı çalışma grubu mevcuttur. Araştırmanın nitel verilerinelde edilerek ölçeğin geliştirilme sürecine yönelik çalışmaların gerçekleştirildiği ÇalışmaGrubu-I, alt ve üst sosyoekonomik düzeylerde, 4-6 yaş aralığında yer alan 60 çocuktanoluşmaktadır. Nicel verilerin elde edildiği Çalışma Grubu-II, `4-6 Yaş Sosyal DavranışÖlçeği` nin geçerlik ve güvenirlik analizlerinin yapıldığı 4-6 yaş aralığındaki 541 çocuktanoluşmaktadır. Çalışma Grubu-III ise çocukların sosyal davranışları ile ebeveyn tutumları,aile algısı ve aile içi örüntüler arasındaki ilişkinin incelenmesini amaçlandığı 4-6 yaşaralığındaki 136 çocuk ve 136 anne-baba grubundan oluşmaktadır. Elde edilen veriler ilegerçekleştirilen ölçeğin geçerlik ve güvenirlik analizleri, `4-6 Yaş Sosyal Davranış Ölçeği`olarak adlandırılan ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu göstermiştir. Çocuklarınsosyal davranışlarının; çocukların yaşına, cinsiyetine, kişilik özelliğine, kardeş sayısına,doğum sırasına, anne-baba öğrenim durumuna, annenin çalışma durumuna ve ailenin gelirdüzeyi değişkenlerine göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Çocukların okul öncesi eğitimedevam süresi, anne-baba yaşı değişkenlerinin ise sosyal davranışları üzerinde anlamlıfarklılık oluşturmadığı tespit edilmiştir. Ek olarak bu değişkenlerden; çocuğun yaşı vecinsiyeti, annenin çalışma durumu, ailenin gelir düzeyi, çocuğun doğum sırasıdeğişkenlerinin, çocukların sosyal davranışları üzerinde yordayıcılığa sahip olduğusonucuna ulaşılmıştır. Çocukların aile algılarında sosyal davranışlarına göre istatistikselolarak anlamlı bir farklılık olduğu görülmüştür. Çocukların sosyal davranışları ile ebeveyntutumları arasındaki ilişki incelendiğinde, anne tutumlarının çocukların işbirliği,saldırganlık, liderlik, çekingenlik ve uyum davranışları ile ilişkili olduğu; baba tutumlarınıniş birliği, saldırganlık, çekingenlik ve uyum davranışları ile ilişki olduğu belirlenmiştir.Çocukların sosyal davranışları üzerinde, annenin izin verici, otoriter ve demokratik tutumuile babanın demokratik tutumunun yordayıcılığa sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıcaçocukların işbirliği, saldırganlık, uyum ve destek davranışları ile aile içi örüntüler arasındaistatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler:Okul öncesi dönem, Sosyal davranış, Ölçek geliştirme, Ebeveyn tutumu, Aile algısı, Aile içi örüntü

This research aims (i) to develop a valid and reliable scale that could be used to determinesocial behaviors of children in the 4-6 age group, (ii) examining the effect of demographicvariables on children's social behaviors and (iii)the relationship between children's socialbehaviors and parental attitudes, family perception and family patterns. In the method phaseof the study, an exploratory sequential mixed model was adopted. There are three differentstudy groups in the research. Study Group-I, in which studies are carried out to improve thescale by obtaining qualitative data, consists of 60 children in the age range of 4-6 at lowerand upper socioeconomic levels. Study Group II, in which quantitative data were obtained,consisted of 541 children aged 4-6, whose validity and reliability analyzes of `SocialBehavior Scale for Age 4-6 ` were conducted. Finally, Study Group-III consists of 136children in the 4-6 age range and 136 parents who aim to examine the relationship betweenchildren's social behaviors and parental attitudes, family perception and family patterns.Validity and reliability analyzes of the scale with the data obtained show that the scale called`Social Behavior Scale for Age 4-6 ` is a valid and reliable scale. Social behaviors of childrendiffer according to variables as age, gender, personality, siblings, birth order, parents'education level, mother's working status and family income level. It has been determinedthat the duration of pre-school education of the children and the age of parents variables donot make a significant difference on the social behavior patterns. Additionally, it had beenfound that the predictabilitiy on the children social behaviors from these variables; the ageand gender of the child, the working status of the mother, the income level of the family, thebirth order of the child. There was a statistically significant difference in the familyperceptions of children according to the children's social behaviors. When the relationshipbetween children's social behaviors and parental attitudes is examined, it is found that thechildren's cooperation, aggression, leadership, adaptation and shyness behavioral patternswere influenced by mothers' attitudes; and fathers' attitudes had an impact on thecooperation, aggression, shyness and adaptation behavioral patterns. In addition, astatistically significant difference was found between children's social behaviors and familypatterns. Key Words : Preschool period, Social behavior, Scale development, Parentalattitude, Family perception, Family pattern.