Öğretmen adaylarının akıl yürütme stilleri, bilişsel çarpıtmaları ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği)

Abstract

Akıl yürütme insanlığın başlangıcından itibaren pratik veya kuramsal olarak birçokdisiplinde farklı boyutlarda incelenmiş, insan olmanın ayrılmaz bir parçası olaraktartışmaların, araştırmaları merkezinde yer almış bir konudur. Hangi bilim dalı ve hangikonu olursa olsun kişinin en sonunda bir şekilde karşılaşacağı alanlardan birisi akılyürütmedir. Bu bağlamda bu çalışmanın temel amacı, akıl yürütme stilleri, bilişselçarpıtmaları ve eleştirel düşünme eğilimleri açısından, Ondokuz Mayıs Üniversitesi EğitimFakültesi öğretmen adaylarının durumunu incelemek ve aday öğretmenlerin akıl yürütmestilleri, bilişsel çarpıtmaları ve eleştirel düşünme eğilimleri arasında ilişki olup olmadığını,ve çeşitli demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemektir.Öncelikle araştırmada veri toplama araçları geliştirmek üzere metodolojik çalışmayapılmıştır. Metodolojik araştırma, kuramsal araştırmalar, kuram veya model geliştirme,bir teoremi ispatlama, bir ölçe aracı geliştirme amacıyla yapılan araştırmalardır. Buaraştırmada `Akıl Yürütme Stilleri Ölçeği` ve `Bilişsel Çarpıtmalar Ölçeği` geçerlilik vegüvenirlik açısından incelenerek geliştirilmiştir. Ayrıca akıl yürütme stilleriyle ilgili birmodel geliştirilererek bu path analizi (yol analiziyle) ile incelenmiş ve bunun demografikdeğişkenlere göre farklılaşıp farklılamadığı analiz edilmiştir. Araştırmada ölçeklergeliştirildikten sonra nicel araştırma desenlerinden tarama modeline göre çalışmagerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu doğrultuda,Eğitim Fakültesi öğretmen adaylarının akıl yürütme stilleri, bilişsel çarpıtmaları ve eleştireldüşünme eğilimlerinin arasındaki korelasyona bakılmıştır. Ayrıca bu değişkenlerin cinsiyetve bölümlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Ayrıca katılımcılara, yarıyapılandırılmış açık uçlu akıl yürütme stilleri formu uygulanmış elde edilen cevaplar çeşitlideğişkenler açısından kodlanarak istatisitksel olarak analiz edilmiştir. Sonuç olarakaraştırmanın bulguları şu şekilde özetlenebilir:1- Akıl Yürütme Stilleri ölçeğinin toplam puanlarının bilişsel çarpıtmaları arasındaanlamlı bir ilişki bulunmamışken Akıl Yürütme Stilleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin toplam puanları arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki olduğugörülmüştür.2- Metaforik tümdengelimsel akıl yürütmenin, emprik çıkarımsal akıl yürütmenin vehipotetik çıkarımsal akıl yürütmenin, eleştirel düşünme eğilimlerinin bütünboyutlarıyla anlamlı negatif ve zayıf düzeyde bir ilişkisi olduğu bulunmuştur.Veriler analiz edildiğinde analojik tümevarımsal akıl yürütmenin, eleştirel düşünmeeğilimlerinin bütün boyutlarıyla anlamlı negatif orta düzeye yakın bir ilişkisiolduğu bulunmuştur.3- Bilişsel çarpıtmalarından duygu sömürüsü yanılgısının eleştirel düşünmeeğilimlerinden üstbiliş, esneklik, sistematiklik ve açıkfikirlilik alt boyutlarıylaanlamlı fakat çok düşük düzey ilişkisi bulunmuşken, azim-sabır alt boyutuylaanlamlı bir ilişkisi bulunmamıştır. Bilişsel çarpıtmalardan yanlış sebep yanılgısınınve etki-tepki yanılgısının üstbiliş, esneklik, sistematiklik ve açıkfikirlili azim sabıralt boyutlarıyla anlamlı bir ilişkisi bulunamamıştır. Bilişsel çarpıtmalardan acelecigenelleme yanılgısının esneklik, sistematiklik ve açıkfikirlili azim sabır altboyutlarıyla anlamlı bir ilişkisi bulunamamıştır, üstbilişle anlamlı fakat çok zayıfdüzeyde ilişkisi bulunmuştur.4- Akıl yürütme stillerinin alt boyutlarında da, emprik çıkarımsal, analojiktümevarımsal akıl yürütmenin bilişsel çarpıtmayla bir ilişkisi olmadığı, metaforiktümdengelimsel akıl yürütmenin duygu sömürüsü yanılgısı, hipotetik çıkarımsalakıl yürütmenin duygu sömürüsü ve aceleci genelleme yanılgısıyla negatif birilişkisi hariç diğer alt boyutlarla ilişkisi olmadığı bulunmuştur.5- Hipotetik çıkarımın metaforik tümdengelim ve emprik çıkarımla korelasyonu çokzayıf düzeyde analojik-tümevarımla korelasyonu zayıf düzeyde, metaforiktümdegelimin emprik çıkarımla ilişkisi çok zayıf düzeyde, analojik tümevarımlailişkisi zayıf düzeyde, emprik çıkarımın analojik-tümevarımla ilişkisi çok zayıfdüzeyde bulunmuştur.6- Bilişsel çarpıtmaların bütün alt boyutlarının birbirleriyle pozitif yönde anlamlı vedüşük düzeyde ilişkili olduğu bulunmuştur.7- Mann-Whitney U testine göre akıl yürütme stilleri ölçeğinin alt boyutları toplampuanların karşılaştırılması sonucunda alt boyutların çoğunda cinsiyet açısındananlamlı bir farklılık bulunmadığı farklılığın sadece emprik çıkarım boyutundaolduğu görülmüştür.8- Akıl yürütme stillerinin toplam puanlarında ve alt boyutlarında da bölümlere göreanlamlı farklılıklar olmadığı bulunmuştur. Bilişsel çarpıtmalar ölçeğinin toplampuanlarında ve alt boyutlarında da bölümlere göre anlamlı farklılıklar olmadığıbulunmuştur. Eleştirel düşünme eğilimlerinin alt boyutları yapılan Kruskal WallisTesti sonucu bölümlere göre anlamlı fark göstermemektedir.9- Akıl yürütme türü, Akıl yürütme biçimi, Akıl yürütme yönü ve kavram sıralamasıarasında cinsiyete gore bir fark olup olmadığı incelendiğinde anlamlı bir farkolmadığı görüldüğü gibi bir korelasyonda olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.10- `Hipotetik Çıkarımsal Akıl Yürütme`, `Analojik-Tümevarımsal Akıl Yürütme`,`Metaforik-Tümdengelimsel Akıl Yürütmeyi` `Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütmeyi`olumlu yönde etkilediği bulunmuştur. Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütmenin`,`Analojik-Tümevarımsal Akıl Yürütmeyi` olumlu olarak etkilemediği bulunmuştur.11- `Hipotetik Çıkarımsal Akıl Yürütme`, `Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütmeyi`olumlu yönde etkilediği, `Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütme` `Analojik-Tümevarımsal Akıl Yürütmeyi` olumlu olarak etkilemediği yönünde oluşturulanmodelin cinsiyete göre farklılaştığı bulunmuştur.12- `Hipotetik Çıkarımsal Akıl Yürütme`, `Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütmeyi`olumlu yönde etkilediği, `Emprik Çıkarımsal Akıl Yürütme` `AnalojikTümevarımsal Akıl Yürütmeyi` olumlu olarak etkilemediği yönünde oluşturulanmodelin üniversitey girişte kullanılan Tükçe-Sosyal, Türkçe-Matematik, TükçeMatematik ve Matematik-Fen puan türleri için farklılaşmadığı bulunmuştur.Sonuç olarak, sonuç akıl yürütme stilleri modelinin genel eğitimde ve öğretmen eğitimindekullanılabilecek güvenilir ve geçerli bir model olarak ele alınabileceği söylenebilir.Ayrıca, çalışma bulguları öğretmen eğitiminde akıl yürütme becerileri, eleştirel düşünmebecerileri eğitimine gereksinim olduğu imasını içermektedir. Öneri olarak, akıl yürütmestilleri, deneysel ve betimsel olarak farklı modeller ve farklı örneklemlerle ve farklı veritoplama araçlarıyla incelenebilir.

Reasoning has been studied in practically and theoratically different dimensions of manydisciplines from the beginning of mankind, and has taken place at the center of discussions,researches as an integral part of being human. One of the areas in which the someones willencunter is reasoning irrispective of scientific branch or subject. In this context, the mainpurpose of this study, is to examine the current levels of the prospective teachers ofOndokuz Mayıs University in terms of reasoning styles, cognitive distortions and criticalthinking tendencies and to determine the relationship among the reasoning styles, cognitivedistortions and critical thinking tendencies and to investigate them according to variousdemographic variables. Firstly, a methodological study was conducted to develop datacollection tools. Methodological research is a kind of theoretical research for theory ormodel development in order to prove a theorem, a research to develop a measurement tool.In this study, the `Reasoning Styles Scale` and the `Cognitive Distortions Scale` weredeveloped in terms of validity and reliability. In addition, the path analysis was used bydeveloping a model related to reasoning styles and it was also analyzed whether this differsaccording to demographic variables.After the scales were developed in the study, the study was carried out according to thescreening model based on quantitative research designs. Therefore, the relational screeningmodel was used. In this respect, the correlation among the reasoning styles, cognitivedistortions and critical thinking tendencies of the prospective teachers of the Faculty ofEducation was examined. In addition, it was examined whether these variables differaccording to gender and their main braches. In addition, semi-structured open-ended formsof reasoning styles were used and the obtained responses were coded in terms of variousvariables. In conclusion, the findings of the research can be summarized as follows:1- It was found that there was no significant relationship between Toplam scores ofCognitive Distortions scale and Toplam scores of Reasoning Styles scale, but it wasfound that there was a negative and significant relationship between ReasoningStyles and Critical Thinking Dispositions.2. It was found that a significant negative and weak relationship with all dimensionsof critical thinking dispositions of metaphorical deductive reasoning, empricalinferential and hypothetical inferential reasoning. When the data were analyzed, itwas found that the analogical inductive reasoning had an averaage negativesignificant relationship with all dimensions of critical thinking tendencies.3. There was a significant but very low level relationship between metacognition,flexibility, systematicity and open-mindedness sub-dimensions of critical thinkingdispositions with the sub-dimension of emotional exploitation in cognitivedistortions, but there was no significant relationship with perseverance-patiencesub-dimension with emotional exploitation. It was found that there was nosignificant relationships among metacognition, flexibility, systematicity, andperseverance perseverance sub-dimensions of false causal attributions and causeand effect distortions. There was no significant relationships between the hastygeneralization in the cognitive distortions and with the sub-dimensions offlexibility, systematicity, and perseverance perseverance, however a significant butvery weak relationship with metacognition.4- In sub-dimensions of reasoning styles, it has been found that empirical inference,analogical inductive reasoning does not have a significant relationship withcognitive distortions and it has been found that metaphorical deductive reasoningdoes not have any significant relationship with other sub-dimensions except thenegative relationship betwen emotional exploitation and metaphorical deductivereasoning and negative relationship among emotional exploitation and hastygenerelization with hypothetical inferential reasoning.5- It was found that very weak correlation between hypothetical inference withmetaphorical inferecence and weak correlation between hypothetical inference withanalogical induction, very weak correlation between metaphorical inferecence withempirical inference, weak correlation between metaphorical inferecence withanalogical induction, very weak correlation between empirical inference withanalogical induction.6. All sub-dimensions of cognitive distortions were found to be positively related toeach other in a positive and low level correlation.7- According to the Mann-Whitney U test, it was found that the Toplam scoresshowed no significant difference in terms of gender in most of the sub-dimensionsof the sub-dimensions of the reasoning styles except empirical inference.8- There were no significant differences in the Toplam scores and sub-dimensionsof the reasoning styles according to the branches. There are also no significantdifferences in the Toplam scores and sub-dimensions of the cognitive distortionsscale in terms of the branches. The sub-dimensions of the critical thinkingtendencies do not differ significantly in terms of the branches according to theresults of the Kruskal Wallis Test.9- No significant correlation and difference was found to be among type ofreasoning, form of reasoning, direction of reasoning and concept orders withgender.10- It was found that `Hypothetical Inferential Reasoning` has positively affects`Analogical Inductive Reasoning`, `Metaphorical-Deductive Reasoning``Empirical Inferential Reasoning`. It has been found that `Empirical InferentialReasoning` does not positively affect the `Analogical Inductive Reasoning`.11- It was found that the model where `Hypothetical Inferential Reasoning`Hypothetical Inferential Reasoning` has positively affects `Analogical InductiveReasoning`, `Metaphorical-Deductive Reasoning` `Empirical InferentialReasoning` but `Empirical Inferential Reasoning` does not positively affect the`Analogical Inductive Reasoning` differs in terms of gender.12- It was found that the model where `Hypothetical Inferential Reasoning`Hypothetical Inferential Reasoning` has positively affects `Analogical InductiveReasoning`, `Metaphorical-Deductive Reasoning` `Empirical InferentialReasoning` but `Empirical Inferential Reasoning` does not positively affect the`Analogical Inductive Reasoning` doesn't differ according to Turkish-Social,Turkish-Mathematics, Turkish Mathematics and Mathematics-Science score typesused for university entrance exam.As a result, it can be said that the model of reasoning styles can be considered as a reliableand valid model which can be used in general education and teacher training. In addition,the study findings include the implication that there is a need for reasoning skills andcritical thinking skills teacher training. As a suggestion, reasoning styles can be examinedexperimentally and descriptively with different models and different samples and differentdata collection tools.