Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin bilgi veren metinleri anlamalarında metin yapısına dayalı strateji ile çok ögeli bilişsel strateji`nin etkililiklerinin karşılaştırılması

Abstract

Bu araştırmada, zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin bilgi veren metinleri anlamalarında Metin Yapısına Dayalı Strateji Öğretimi (MYDSÖ) ile Çok Ögeli Bilişsel Strateji Öğretimi'nin (ÇÖBSÖ) etkililiklerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu genel amaç doğrultusunda; etkililik, genelleme, verimlilik, izleme ve sosyal geçerlik başlıkları altında alt amaçlar oluşturulmuştur. Araştırma Ankara'da bulunan bir özel eğitim meslek okulunda hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan 18 öğrenci ile yürütülmüştür. Araştırma için ön koşul becerilerini karşılayan bu öğrenciler rastgele iki gruba ayrılmış ve bir gruba MYDSÖ diğer gruba ise ÇÖBSÖ uygulanmıştır. Araştırmada ön test son test deneysel desen kullanılmıştır. Her iki grupta da stratejilerin problem çözüm metinlerini anlamalarında etkisi araştırılmış, genelleme amaçları için ise neden-sonuç, karşılaştırma ve öğrencilerin kendi ders kitaplarından alınan bir bilgi veren metin kullanılmıştır. Ayrıca öğretim etkililiğinin belirlenmesinde Formel Olmayan Okuma Envanteri (FOOE) deney öncesi ve sonrasında araştırmacı tarafından öğrencilere uygulanmıştır. Verilerin analizinde SPSS 22 programı kullanılmış sosyal geçerlik verileri ise içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; hem MYDSÖ hem ÇÖBSÖ'nün zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin problem çözüm metinlerini anlamalarında etkili olduğu belirlenmiştir. İki öğretim sürecinden hangisinin daha etkili olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda ise puan farklılığı istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. Ancak puan ortalamaları göz önüne alındığında aradaki farkın MYDSÖ lehine olduğu görülmüştür. Her iki grubun da FOOE alt testlerinde aldıkları puanlar ön testten son testte anlamlı fark göstermiştir. Sadece ÇÖBSÖ uygulanan grubun FOOE öykü sorularına cevap vermede anlamlı fark bulunmamıştır. Grupların ön test ve son test FOOE puanları karşılaştırıldığında ise öykü sorularına cevap verme alt testi hariç diğer testlerde aldıkları puanlar arasında anlamlı fark bulunmamıştır. MYDSÖ ve ÇÖBSÖ uygulanan grubun genelleme metinlerine ilişkin ön test son test puanları karşılaştırıldığında, her iki deney grubundaki ön testten son testte puan değişiminin anlamlı olduğu belirlenmiştir. Genelleme metinlerine ilişkin deney gruplarının arasındaki puan farkı, karşılaştırma ve -ders kitabından alınan- problem çözüm metninde anlamlı değil iken, neden-sonuç metninde anlamlı bulunmuştur. Bu fark MYDSÖ lehine olmuştur. Verimlik bulgularından öğrencilerin doğru verdiği tepki sayılarında her iki grup arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Ancak puan ortalamaları göz önüne alındığında aradaki farkın MYDSÖ lehine olduğu görülmüştür. Öğretim sürelerine bakıldığında ise MYDSÖ'nün ÇÖBSÖ'den daha kısa sürdüğü belirlenmiştir. Öğretimden 90 gün sonra yapılan izleme değerlendirmesinde, MYDSÖ uygulanan grubun -ders kitabından alınan- problem çözüm metni hariç diğer metinlerdeki (problem çözüm metni, neden-sonuç metni ve karşılaştırma metni) puanlarda anlamlı düşüş görülmüştür. Bu durum MYDSÖ grubunun öğretimden 90 gün sonra uygulama etkisini sürdüremedikleri anlamını taşımaktadır. ÇÖBSÖ uygulanan grubun son test ve izleme puanları karşılaştırıldığında ise -ders kitabından alınan- problem çözüm metni ile neden-sonuç metni puanlarında anlamlı düşüş olmakla birlikte diğer metinlerden (problem çözüm metni ve karşılaştırma metni) aldıkları puanlarda anlamlı düşüş belirlenmemiştir. Bu durum ÇÖBSÖ uygulanan grubun öğretimden 90 gün sonra -problem çözüm ve karşılaştırma metinlerinde- uygulamanın etkisini sürdürebildiklerini göstermektedir. Araştırmanın sosyal geçerlik verileri incelendiğinde ise araştırmaya katılan öğrencilerin tamamının çalışmaya katılmaktan memnun oldukları ve öğretim sürecini sevdikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin öğretmenleri ile yapılan görüşmede ise öğretmenlerin tamamı araştırma amacını öğrenciler için önemli bulmuş, öğrencilerde deney süreci ve sonrasında olumlu değişimler fark etmiş ve öğrencilerinin bu çalışmaya katılmaktan dolayı mutlu olduklarını ifade etmişlerdir. Araştırmanın son kısmında bulgular tartışılarak uygulamaya ve ileri araştırmalara yönelik önerilere yer verilmiştir.

This research aims to compare the effectiveness of text-structure strategy instruction (TSSI) and multi-component cognitive strategy instruction (MCCSI) on students with intellectual disabilities for comprehension of the expository texts. According to this overall purpose, sub-goals are determined such as effectiveness, generalization, efficiency, monitoring and social validity. The research is conducted with eight students with mild intellectual disabilities in Special Education Vocational Training School in Ankara. Those students who met the pre-requisite skills for this research are randomly divided into two groups and TSSI is applied to one group while MCCSI is applied to the other group. Pre-test, post-test and experimental design are executed in this research. The effectiveness of strategies for comprehension of the problem solving texts is identified and cause-effect, comparative and expository texts from student's textbooks are used for the generalization purposes. Moreover, Informel Reading Inventory (IRI) is applied to students by the researcher for identifying the teaching effectiveness before and after the experiment. SPPS 22 program is used for the data analysis while content analysis is used for assessing the social validity. According to research findings, it is find out that TSSI and MCCSI are effective methods for comprehension of the problem solving texts by children with intellectual disabilities. As a result of the analysis carried out to determine the most effective instruction process, score difference is not found statistically significant. However, considering the average score, it is seen that the score difference results in the advantage of TSSI. The scores received from groups in the IRI sub-tests showed significant difference in pre-test and post-test. No significant difference is in the group who had only MCCSI for responding the IRI story questions. When the IRI scores of both groups has been compared in pre-test and post-test, no significant difference is found between the scores received from other tests except for the test used for responding the story questions. When pre-test and post-test scores of the generalization texts applied to TSSI and MCCSI are compared, it has been determined that the score change is significant in both of the experimental groups. The score difference between experimental groups related to generalization texts is found significant in comparative and problem solving texts taken from textbooks while it is not found significant in cause and effect texts. This difference results in the advantage of TSSI. There is no significant difference between two groups in regard to the number of responses of students in efficiency findings. However, considering the score average, it is seen that the difference results in the advantage of TSSI. When the instruction duration is considered, it is identified that TSSI is shorter than MCCSI. In the monitoring assessment conducted after ninety days of the instruction, a significant decrease is observed in the other texts scores except for the problem solving texts (problem solving text, cause-effect text and comparative text) taken from the textbooks of the TSSI group. This means that TSSI group is not able to sustain the effects of practice ninety days after the instruction. When the post-test and monitoring scores of the MCCSI group are compared, a significant decrease is found in the results of the comparative and problem solving texts taken from the textbook, while there is no significant decrease found in the scores taken from the other texts. This shows that MCCSI group is not able to sustain the effects of practice in problem solving and comparative texts following the ninety days after the instruction. When social validity data of the research are analyzed, it is identified that all students attended to the research are satisfied and liked the instruction process. In the interview with the student's teachers, all teachers found research purpose beneficial for the students and they realized positive changes in the students' experiment process and stated that their students are happy to participate in this research. In the last part of this research, the findings are discussed and suggestions are given for the practice and further research.