Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ders kitaplarında dönüşüm: İstiklal Harbi örneği (1960-1980)

Abstract

Ders kitapları öğrencilere doğrudan ulaşan önemli bir eğitim aracıdır. Sundukları bilgi öğrencilere model olur; öğrencilerin düşünce sistemini geliştirir ve onlara bilgi verir. Bununla birlikte öğrencilerin bireysel çalışmasına imkân sağlarlar. Tarih ders kitapları, yazarın fikri yapısı, dönemin sosyal ve siyasal gelişmeleri gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Bunun yanında hâkim olan felsefi yaklaşım da tarih ders kitaplarındaki tarihsel sürecin aktarımını önemli ölçüde etkiler. Bu çalışma, Cumhuriyet döneminde 1960- 1980 yılları arasında orta öğretim kurumlarında okutulan Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ders kitaplarını eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmeyi amaçlamaktadır. Çalışma, tarih, tarih felsefeleri, kavramlar ve söylemler ile birlikte önceki araştırmaların bulguları hakkında genel bir girişle başlar. Sonraki aşamada, veri toplama aracı olarak 1960-1980 yıllarında okullarda öğretilen Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ders kitapları kullanılmıştır. Bu kitaplarda yer alan İstiklal Harbi konuları ise çalışma grubunu oluşturmaktadır. İstiklal Harbi konularındaki veriler, doküman analizi ile incelenerek konuların nitelikleri ve ifade şekli ile olan ilişkileri netleştirildi ve değerlendirildi. Ders kitaplarında dilde değişiklikler, kavram ve söylemlerin ele alınması farklı veya ortak yönleriyle analiz edilmiştir. Ek olarak, ders kitaplarındaki felsefi anlayış açıklanmıştır. Araştırmanın sonuçları bir bütün olarak ele alındığında, ders kitabının yazımında milletin özünde yer alan güveni ortaya çıkarmanın amaçlandığı tespit edilmiştir. Milli kimlik kavramı tarih yazımında yer almış, milli irade tarihin öznesi haline gelmiştir. Böylece kendilik algısı ile daha büyük şeylere ulaşma ereği bütünleşerek romantizmin siyasi ayağının tarih yazımında yer aldığı görülmüştür. Kavramlar ele alındığında, kavramlar ders kitaplarındaki romantik söylemlerle ulusal kimliği ortaya çıkarmıştır.

Textbooks which come up to students directly are very important education material. They become a model in terms of information they present. As they improve the the system of thought of the students, at the same time they give information. Together with this, it enables students studying individually. As the history textbook written, it is affected by author's idea, social and economic developments and variable parameters as well. Beside this, common philosiphical approach of that era interferes with transfer of the historical process written in history textbooks. The current study attempts to evaluate the secondary education Repuplic of Turkey History textbooks between the years 1960-1980 in the Republican era from a critical perspective. It starts with a general introduction on history, philosophies of history, concepts and discourses, as well as the findings of previous researches. Drawing upon the literature available, the introduction provides divergent or common perspectives regarding the relations between history, ideology and education. In the next stage, Republic of Turkey History textbooks taught in schools in 1960-1980 years were used as data collection tools. Topics on the war of independence included in these books constituted the study group. The data in the topics of War of Independence were examined by document analysis and their qualities and their relationship with the their expression were clarified and evaluated. In textbooks, changes in language, handling of concepts and discourses have been analyzed in different or common aspects. In addition, the philosophical understanding in the textbooks had been revealed. When the results of the research were evaluated as a whole, in writing of text books the goal identified as to find out the confidence of a nation. The term of national identification took its place in text books and national becomed a subject of history. When the handling of concepts, consepts revealed national identity through romantic discourses in the textbooks.