Temel eğitim ve orta eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri ile örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki ve bunların bazı değişkenlere göre incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, temel ve orta eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri ile örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi saptamak ve bazı değişkenlere göre incelemektir. Araştırma, ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma modelinde, biri bağımsız/dışsal (mobbing), üçü bağımlı/içsel (örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık düzeyleri) olmak üzere dört değişken bulunmaktadır. Ancak örgütsel sessizlik ve sinizm değişkenleri, kurulan yapısal modelde, aracı (mediator) değişken olarak da ifade edilebilir. Araştırmanın evrenini Konya ili Kulu ilçesinde bulunan 65 devlet okulu ve bu okullarda görev yapan 644 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem alınmamış, tam sayım yöntemi uygulanmıştır. Ancak veri toplama sırasında araştırmaya 427 öğretmen katılmıştır. Verilerin analizinde analiz öncesi veri tarama aşamasında 3 anket çıkartılmış, geriye kalan 424 anket ile asıl uygulamanın analizleri yapılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Einarsen ve Raknes (1997) tarafından geliştirilen ve Cemaloğlu (2007) tarafından Türkçeye uyarlanan Negatif Davranışlar Ölçeği (NDÖ), Daşçı ve Cemaloğlu (2016) tarafından geliştirilen Örgütsel Sessizlik Ölçeği (ÖSEÖ), Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilen, Kalağan (2009) tarafından uyarlanan Örgütsel Sinizm Ölçeği (ÖSİÖ) ve Balay (2000) tarafından geliştirilen Örgütsel Bağlılık Ölçeği (ÖBÖ) kullanılmıştır. Negatif Davranışlar Ölçeği 22 maddeden oluşmakta olup bu maddeler tek boyut altında toplanmaktadır. Örgütsel Sessizlik Ölçeği bireysel, yönetsel, örgüt kültürü, meslektaşlar ve baskı grupları olmak üzere beş boyut ve 36 maddeden oluşmaktadır. Örgütsel Sinizm Ölçeği bilişsel, duyuşsal ve davranışsal olmak üzere üç boyut ve 13 maddeden oluşmaktadır. Örgütsel Bağlılık Ölçeği uyum, özdeşleşme ve içselleştirme olmak üzere üç boyut ve 27 maddeden oluşmaktadır. Ölçeklerin geçerlik ve güvenirliğini test etmek amacıyla birinci ve ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Verilerin analizi için SPSS 18.0 ve LISREL 8.80 istatistik paket programları kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, öğretmenler 'hiç' düzeyinde mobbinge maruz kalmaktadırlar. En fazla yönetsel; en az örgüt kültürü ile ilgili olarak sessizlik davranışı sergilemektedirler. Ayrıca, öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları 'az' düzeyinde gerçekleşmektedir. Buna ek olarak en fazla davranışsal; en az duyuşsal sinizm davranışını sergilemektedirler ve öğretmenlerin örgütsel sinizm davranışları 'az' düzeyinde gerçekleşmektedir. Öğretmenler en fazla içselleştirme; en az uyum ile ilgili olarak örgütsel bağlılık davranışı sergilemektedirler ve örgütsel bağlılık davranışları 'orta' düzeyinde gerçekleşmektedir. Öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri cinsiyet ve eğitim kademesine göre; örgütsel sessizlik yaşama düzeyleri kıdem ve eğitim kademesine göre; örgütsel sinizm yaşama düzeyleri medeni durum ve eğitim kademesine göre; örgütsel bağlılık yaşama düzeyleri cinsiyet, yaş ve kıdem değişkenlerine göre farklılık göstermektedir. Öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri arttıkça, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm düzeyleri artmaktadır. Ancak öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Ayrıca örgütsel sessizlik davranışları ile örgütsel bağlılıkları arasında da anlamlı bir ilişki yoktur. Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyleri arttıkça, örgütsel bağlılık düzeyleri de artmaktadır. Bunlara ek olarak, öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri arttıkça, örgütsel sessizlik, sinizm ve bağlılık düzeyleri azalmaktadır. Bu durum da dört değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır.

The aim of this study is to determine the relationship between the levels of mobbing and organizational silence, organizational cynicism and organizational commitment of primary and secondary education teachers and to examine them according to some variables. The research is based on relational screening model. In the research model, there are four variables, one being independent / external (mobbing), three dependent / internal (organizational silence, organizational cynicism and organizational commitment levels). However, the variables of organizational silence and cynicism can also be expressed as mediator variables in the established structural model. The population of the study consists of 65 public schools and 644 teachers working in these schools in Kulu district of Konya. In the study, no sample was taken and full count method was applied. However, 427 teachers participated in the study during data collection. In the analysis of the data, 3 questionnaires were excluded before the analysis and the remaining 424 questionnaires were analyzed. Negative Behaviors Scale (NDS) developed by Einarsen and Raknes (1997) and adapted to Turkish by Cemaloğlu (2007), Organizational Silence Scale (ÖSEÖ) developed by Daşçı and Cemaloğlu (2016), the Organizational Cynicism Scale (OSS) developed by Brandes, Dharwadkar and Dean (1999) andadapted by Kalağan (2009) and Organizational Commitment Scale developed by Balay (2000) were used as data collection tools. The Negative Behavior Scale consists of 22 items and these items are collected under one dimension. The Organizational Silence Scale consists of five dimensions and 36 items: individual, managerial, organizational culture, colleagues and pressure groups. The Organizational Cynicism Scale consists of three dimensions: cognitive, affective and behavioral, and 13 items. The Organizational Commitment Scale is composed of three dimensions: adaptation, identification and internalization and 27 items. First and second level confirmatory factor analyzes were performed to test the validity and reliability of the scales. SPSS 18.0 and LISREL 8.80 statistical package programs were used for data analysis. According to the results of the study, teachers are exposed to mobbing at the level of 'none'. They exhibit most managerial silence at least in relation to organizational culture. In addition, organizational silence behaviors of teachers are realized at 'low' level. In addition, they exhibit the most behavioral least affective cynicism behavior, and teachers' organizational cynicism behaviors are realized at the 'low' level. Teachers exhibit organizational commitment behavior with the highest internalization and least adaptation, and organizational commitment behaviors are at 'moderate' level. The levels of teachers' mobbing living differ according to gender, educational level; organizational silence levels differ according to seniority and educational level; organizational cynicism levels differ according to marital status and educational level; organizational commitment levels vary according to gender, age and seniority. As teachers' mobbing levels increase, organizational silence and organizational cynicism levels increase. However, there is no significant relationship between teachers' mobbing levels and organizational commitment. In addition, there is no significant relationship between organizational silence behavior and organizational commitment. As the organizational cynicism levels of teachers increase, their levels of organizational commitment increase. In addition, as mobbing levels of teachers increase, organizational silence, cynicism and commitment levels decrease. This situation reveals the relationship between the four variables.