Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerini belirlemek ve çevre okuryazarlığını oluşturan bilgi, duyuş, davranış, bilişsel beceri bileşenleri üzerinde çeşitli değişkenlerin etkisini belirlemektir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, kişisel bilgi formu, çevreye yönelik duyuşsal eğilimler ölçeği, çevre davranış ölçeği, çevre bilgi testi ve bilişsel beceri testi olmak üzere 5 bölümden oluşan Çevre Okuryazarlığı Anketi kullanılmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubunu Ankara ilinin Kahramankazan ve Çankaya ilçelerinde 2018-2019 eğitim öğretim yılında 6. ve 7. sınıf düzeyinde öğrenim gören 463 öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin analizinde SPSS 22.0 istatiksel programından yararlanılmıştır. Araştırma verilerinin istatistiksel analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama gibi betimsel istatistikler ile t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H teknikleri kullanılmıştır. Araştırma bulguları, ortaokul öğrencilerinin orta düzeyde çevre okuryazarlığına sahip olduklarını göstermiştir. Araştırma bulgularına göre, ortaokul öğrencilerinin çevre bilgi testi ölçeği puanlarının cinsiyet, çevreye karşı duydukları merak düzeyi, doğal alanlarda bulunma sıklığına farklılık gösterdiği ancak sınıf, çevre konularını anlama, ailede çevre duyarlılığı yüksek olan birey bulunma durumuna göre benzer bulunduğu belirlenmiştir. Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimler ölçeği puanları cinsiyet, çevreye karşı duydukları merak düzeyi, doğal alanlarda bulunma sıklığı, ailede çevre duyarlılığı yüksek olan birey bulunma durumuna göre farklılık gösterirken; sınıf, çevre konularını anlama durumuna göre farklılık göstermediği görülmüştür. Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik davranış ölçeği puanlarının çevreye karşı duydukları merak üzeyi, doğal alanlarda bulunma sıklığı, çevre konularını anlama, ailede çevre duyarlılığı yüksek olan birey olma durumuna göre farklılık gösterdiği ancak, cinsiyet ve sınıf değişkenine bakıldığında farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik bilişsel beceri ölçeği puanları ailede çevre duyarlılığı yüksek olan birey bulunma durumuna göre farklılık gösterirken; cinsiyet, sınıf, çevreye karşı duydukları merak düzeyi, doğal alanlarda bulunma sıklığı, çevre konularını anlama düzeyine göre benzer bulunmuştur. Çevre okuryazarlığını oluşturan alt boyutlar arasında ise; bilişsel beceri ile çevre bilgisi arasında pozitif yönlü orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki; duyuşsal eğilim ile çevre davranış arasında da pozitif yönlü orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Diğer alt boyutlar arasında ise istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Araştırma sonuçları ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlık düzeylerinin çevreye duyulan merak ve doğal alanlarda bulunma sıklığına göre değiştiğini göstermiştir. Bu nedenle ortaokulda sosyal bilgiler ve fen bilgisi gibi çevre ile ilgili kazanımların bulunduğu derslerde öğrencilerin ders dışı çevresel etkinliklere daha fazla yönlendirilmesi gerektiği önerilmektedir.

The purpose of the study is to determine environmental literacy levels of secondary school students and also the effect of different variables on the components of environmental literacy such as knowledge, perception and cognitive skill. In the study, screening model was used. Study data were collected using the Environmental Literacy Survey consisting of five parts as; personal information form, environment-related affective tendencies scale, environmental behavior scale, environmental knowledge test and cognitive skill test. Study group of the study consisted of 463 students receiving education in 6th and 7th grades in Kahramankazan and Cankaya districts of the province of Ankara in the academic year of 2018-2019. In the data analysis, SPSS 22.0 statistical software was used. Statistical analysis of the study data were performed using descriptive statistics such as frequency, percentage, arithmetic mean and techniques such as t-Test, One-Way Analysis of Variance, Mann Whitney U and Kruskal Wallis H. Study findings showed that the secondary school students had moderate levels of environmental literacy. According to the findings, it was determined that the scores of the environmental knowledge test scale of the secondary school students differed according to their gender, level of curiosity about the environment and frequency of being present in natural areas; however, the scores were similar according to their grade, comprehension of environment-related subjects and state of having a family member with a higher environmental sensitivity. It was seen that the scores of the environment-related affective tendencies scale of the secondary school students differed according to their gender, level of curiosity about the environment, frequency of being present in natural areas and state of having a family member with a higher environmental sensitivity; however, the scores were similar according to their grade and comprehension of environment-related subjects.It was concluded that the scores of the environmental behavior scale of the secondary school students differed according to their level of curiosity about the environment, frequency of being present in natural areas, comprehension of environment-related subjects and state of having a family member with a higher environmental sensitivity; however, the scores were similar according to their gender and grade. It was found that the scores of the environment-related cognitive skill scale of the secondary school students differed according to their state of having a family member with a higher environmental sensitivity; however, the scores were similar according to their gender, grade, level of curiosity about the environment, frequency of being present in natural areas and comprehension of environment-related subjects.It was seen that there was a moderate and significant correlation between cognitive skill and environmental knowledge; a positively moderate and significant correlation between affective tendency and environmental behaviors, which are among the lower dimensions of environmental literacy. On the other hand, no statistically significant correlation was found between other lower dimensions. The study results showed that environmental literacy levels of the secondary school students differed according to their curiosity about the environment and frequency of being present in natural areas. Thus, it is recommended to direct students toward extracurricular environmental activities more often in lessons containing environmental acquisitions in secondary school.