BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN ETİK KULLANIMINA İLİŞKİN ÖĞRETMENLERİN EĞİTİM İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ

Abstract

Bu çalışmada öğretmenlerin bilişim teknolojilerinin etik kullanımına ilişkin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde öğretmenlerin bilişim teknolojilerinin etik kullanımına ilişkin eğitim ihtiyaçları düzeyleri ve eğitim ihtiyaçlarının cinsiyet, öğretim kademesi, kıdem, branş ve eğitim düzeylerine göre farklılaşması durumu araştırılmıştır. Yaygınlaşan teknolojinin etik değerlerinin sağlanabilmesi, teknoloji kullanan bireylerin etik değerleri bilmesi ve öğrenmesi, öğretmenlik mesleğinin de toplumsal itibarının artırılması için yapılan bu çalışmanın konu alanına önemli katkılar sağlayacağı öngörülmektedir. Bu tez kapsamında farklar yaklaşımı ve normatif ihtiyaç türü kullanılmıştır. Farklar yaklaşımı, istenen performans ile gözlemlenen performans arasındaki farktan kaynaklanan ihtiyaçtır. Bu fark öğretmenlerin eğitim ihtiyaçlarını göstermektedir. Bu ihtiyaç analizinin yapılabilmesi için istenen performansın ne olduğunun bilinmesi yani normların var olması gerekir. Eğitimde bilişim teknolojilerinin etik kullanımı konusunda istenen performansın ve normların ne olduğunu belirlemek için öngörülen psikometrik özelliklere sahip bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Literatür taraması ve sahada görevli öğretmenlerle yapılan görüşmeler sonucunda madde havuzu hazırlanmış, ardından hazırlanan maddeler uzman görüşleri doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. Hazırlanan taslak ölçek formu açımlayıcı faktör analizi için 350 öğretmene, elde edilen nihai ölçek formu doğrulayıcı faktör analizi için farklı 364 öğretmene uygulanmıştır. Faktör analizi sonucunda Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayıları sırayla 0.81, 0.79, 0.74, 0.65 ve 0.58 olan beş alt boyut tespit edilmiştir. Elde edilen alt boyutlar toplam varyansın %54'ünü açıklamaktadır. Ölçeğin bütünü için Cronbach Alfa değeri 0,85'dir. Alt boyutlara her birinin yük değeri 0.45'in üzerinde olan sırasıyla 8, 4, 3, 3 ve 5'er madde düşmüş, ölçek toplamda 23 maddeden oluşmuştur. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre model uyum indeksleri iyi ve kabul edilebilir düzeydedir. Sonuç olarak geçerliğe ve güvenirliğe sahip bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin eğitimde teknoloji kullanımına etik yaklaşımlarını belirlemek amacıyla betimsel araştırmalardan tarama modeli tercih edilmiştir. Araştırmacı tarafından geliştirilen Eğitimde Bilişim Teknolojilerinin Etik Kullanımı Ölçeği ile nicel veriler toplanmış, elde edilen veriler istatistik yazılımları aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma Afyonkarahisar il merkezinde devlet okullarında görev yapan 745 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Örneklem grubu basit tesadüfi, tabakalama yöntemiyle belirlenmiştir. Okullar ilkokul, ortaokul, imam hatip ortaokulu ve lise olmak üzere tabakalanmıştır. Kura ile belirlenen okullardaki tüm öğretmenlere ulaşılması hedeflenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre ölçekte yer alan 5 faktöre ait verilerin normal dağılmadığı anlaşılmış ve analizler non-parametrik testlere göre yapılmıştır. Katılımcıların yarıdan fazlası %55,5 oran ile kadın öğretmenlerden oluşmaktadır. Onbeş ayrı branşta görev yapan öğretmenlerden veriler toplanmıştır. En çok katılımcı sırasıyla Sınıf, Yabancı dil ve Türkçe öğretmenlerinden oluşmuştur. Katılımcı öğretmenlerin %88'e yakın çoğunluğu lisans mezunu iken, %12 lisansüstü eğitim almış durumdadır. Analiz sonuçlarına göre öğretmenlerin %22,8'i Habersiz Takip, %14,5'i İletişim, %9,4'ü Güven ve Materyal alt boyutlarında etik eğitime ihtiyaç duyduğu söylenebilir. Gizlilik ve Erişebilirlik ismi verilen alt boyutlarda eğitim ihtiyacı öğretmenlerin yaklaşık %1'lik bir kısmına gerekmektedir. Bilişim teknolojilerinin etik kullanımı konusunda öğretmenlerin cinsiyetlerine göre Erişebilirlik, öğretim kademelerine göre Habersiz Takip ve Erişebilirlik, mesleki kıdemlerine göre Gizlilik ve Güven ve Materyal, branşlarına göre Habersiz Takip alt boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilirken, eğitim düzeylerine göre hiçbir alt boyutta anlamlı bir farklılık tespit edilmemiştir. Sonuçlar, öğretmenlerin beklenenden daha az etik eğitime ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Araştırmanın son kısmında elde edilen sonuçlar tartışılmış, yeni öneriler sunulmuştur.

In this study, the training needs of teachers regarding the ethical use of information technologies were examined. Within the framework of this aim, the training needs levels of teachers and the significant differentiations of training needs according to gender, teaching level, professional seniority, branch and education levels were investigated. This study will contribute to the subject area in order to ensure the ethical values of the widespread technology, to know and learn about these ethical values by individuals, and to promote the social reputation of the teaching profession. In this thesis, discrepancy view approach and normative need type are used. The discrepancy view is a need arising from the discrepancy between the desired performance and the observed performance. This need shows the training needs of teachers regarding the ethical use of technology. For this needs analysis, it is necessary to know what the desired performance is, that is, norms must exist. In order to determine the desired performance and norms regarding the ethical use of information technologies in education, a scale with the prescribed psychometric propertie has been developed. After literature review and interviews with teachers in the field, a pool of items was prepared and then the items were re-arranged according to the experts' opinions. The draft scale form was applied to 350 teachers working in public schools for exploratory factor analysis in order to determine valid items, sub-dimensions and reliability. The final scale was applied to 364 different teachers in the same region for confirmatory factor analysis. As a result of exploratory factor analysis, five sub-dimensions were determined with 54% of the total variance. Cronbach Alpha internal consistency coefficients of the sub-factors are 0.81, 0.79, 0.74, 0.65 and 0.58, respectively. The total reliability coefficient of the scale is .85. The five sub-factors consist of 8, 4, 3, 3 and 5 items, respectively, each of them with a load value above 0.45. According to the confirmatory factor analysis results, model fit indexes are good and acceptable, and the scale is a valid and reliable measurement tool. Survey method was applied in the quantitative design to determine the training needs of teachers regarding the ethical use of information technologies. Firstly, quantitative data were collected with the Ethical Use of Information Technologies in Education scale developed by the researcher, and then collected data were analyzed through statistical software. The research was carried out with 745 teachers working in public schools in the city center of Afyonkarahisar, Turkey. The sample group was determined by simple random, stratification method. Schools are stratified as primary school, secondary school, divinity secondary school and high school. A certain number of schools were randomly selected from each stratum. It is aimed to reach all teachers in the specified schools. It was determined that the data of the 5 factors in the scale were not normally distributed. Therefore, analyzes were made according to non-parametric tests. More than half of the participants are female with a rate of 55.5%. Data were collected from teachers working in 15 different branches. Most of the participants were Primary school, Foreign language and Turkish teachers, respectively. Almost 88% of the participant have undergraduate and 12% have graduate education. According to the results, 22.8% of teachers need ethical training in the Stalking sub-dimension, 14.5% in the Communication sub-dimension, and 9.4% in the Confidence and Material sub-dimension. In Privacy and Accessibility sub-dimensions, nearly 1% of teachers need ethical training. Regarding the ethical use of information technologies, there was a significant difference in the Accessibility sub-dimension according to their gender, in the Stalking and Accessibility sub-dimensions according to their teaching levels, in the Privacy and Confidence and Material sub-dimensions according to their professional seniority, and in the Stalking sub-dimensions according to their branches. There was no significant difference in any sub-dimension according to their education levels. Results show that teachers need less ethical training than expected. In the last part of the research, results are discussed and new suggestions are presented.