Çok partili döneme geçişte demokratikleşme çabaları

Abstract

II. Dünya Savaşı'nın Türkiye Cumhuriyeti ve dünya tarihinde yarattığı etkileri bakımından ayrı bir yeri vardır. Çünkü bu savaş, demokrasi cephesinin zaferi ile sonuçlanmıştır. Faşist-totaliter tek parti yönetimine dayalı ülkelerin yenilmeleri demokrasiyi yükselten değer haline getirmiştir. Demokratik sistemlerin yükselişe geçtiği bir dönemde Türkiye de buna kayıtsız kalmamıştır.Türkiye'de 1923-1946 yıllarında tek siyasi parti olarak Cumhuriyet Halk Partisi yer almıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümünün ardından parti içerisinde önemli değişiklikler yapılmış ve İsmet İnönü'nün Milli Şef olmasıyla da tek parti ideolojisi etkin bir hal almıştır. Bu dönemde yapılan bazı antidemokratik kanun ve uygulamalar, toplum üzerinde sosyo-ekonomik açıdan büyük sarsıntılara ve iktidara karşı toplumsal bir muhalefete sebep olmuştur. Savaşın ardından ülke içinde ve dışında meydana gelen gelişmeler çok partili demokratik rejime geçişi zorunlu kılmıştır. Bu şartlar altında kurulan Demokrat Parti, belli bir süre iktidarın hoşgörüsüyle karşılanmıştır. Ancak muhalefetin hızlı örgütlenmesi ve 1946 seçimlerindeki başarısı iktidarın tutumunu sertleştirmiştir. Çok partili hayata geçildikten sonra özellikle muhalefet, antidemokratik kanunlar açısından iktidarı eleştirmiş ve köklü değişiklikler yapılmasını istemiştir. İktidar partisi ise, halkın desteğini yeniden kazanabilmek adına bu uygulamaları değiştirme ve kaldırma yoluna gitmiştir. Bu çalışma, Türk siyasal hayatında özellikle savaş sonrası başlatılan demokratikleşme hareketlerinin nedenlerini, sonuçlarını ve toplum üzerindeki tesirlerini incelemek üzere hazırlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Demokrasi, Çok Partili Hayat, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Milli Şef.

The Second World War has a different place in terms of its effects on the Turkish Republic and the world history, because this war resulted in the triumph of democracy. The defeat of countries based on fascist-totalitarian one-party rule has made democracy a rising value. When the Democratic systems were rising, Turkey did not remain unresponsive to this.The Republican People's Party was the only political party in Turkey of 1923-1946. After the death of Mustafa Kemal Atatürk, significant changes were made within the party, with İsmet İnönü being the National Chief, one-party ideology became effective. In this period some anti-democratic laws and practices caused socio-economic damages and public opposition against government. After the war, developments inside and outside the country were forced to transition to a multi-party democratic regime. The Democratic Party was established under these circumstances and was tolerated by for a certain time. However, the rapid organization of the opposition and its success of the 1946 elections caused become stiffened position of the government. After transition to multi-party system, the opposition criticized the government in terms of antidemocratic laws and demanded radical changes. Government party changed and abolished these practices for regain the support of the public. Present study was prepared to analyse the causes, outcomes and effects of democratization movements being started in the Turkish political life after the war.Key Words: Democracy, Multiparty Life, Republican People's Party, Democratic Party, National Chief.