Ebu`l-Hüzeyl el-Allâf`a Göre Zât-Sıfat ilişkisi

Abstract

Bu tez çalışması Ebu'l Hüzeyl el-Allâf'ın, Allah'ın zâtı ve sıfatlarıyla ilgili görüşleri üzerine hazırlanmıştır. Bu çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında zât-sıfat tartışmasının mâhiyetine değinilmiş, çalışmanın amacı ve yöntemi hakkında gerekli bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Ebu'l Hüzeyl el-Allâf'ın hayatı, eserleri, yaşadığı dönemin ilmi ve siyasi atmosferi, bazı kelâmî görüşleri ve onun dönemine kadar Müslümanlarda sıfatların seyrine kısaca değinilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde Ebu'l Hüzeyl'in zât-sıfat anlayışı ele alınmıştır. Ebu'l Hüzeyl'in zât tasavvurunun Allah Teâlâ'nın mahlûkatla müşâbehet ve mümâseleti çağrıştıracak her türlü söylemlerden tenzih temelinde olduğu tespit edilmiştir. Allâf'tan önce bu konuda ortaya atılan görüşlere değinilmiş ve Allâf'ın konu hakkındaki görüşleri bunlarla karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. Bu anlamda Ca'd b. Dirhem, Cehm b. Safvan, Vasıl b. Ata, Abdullah b. Küllâb ve Ebu Hanife gibi âlimlerin, sıfatların zât ile ayniyet-gayriyet, kıdem-hudus açılarından söyledikleri konunun şekillenmesi adına önemli işlev görmüştür. Ebu'l Hüzeyl el-Allâf, sıfatların Allah'ın zâtı olduğunu savunmuş, bu görüşünü nakille desteklemeye çalışmıştır. Klasik kaynaklarda belli bir sıfat tasnifine rastlamadığımız Allâf'ın, sıfat tasnifini genel görüşlerinden yararlanarak zâtî, fiilî ve haberi diye üç başlık şeklinde ele aldık. Sonuç kısmında ise çalışmanın genel değerlendirmesi yapılmıştır.

This thesis has been prepared on the views of Abu Hudhayl al-Allaf about the essence and attributes of Allah. This study consists of an introduction and two parts. In the introductory part, the nature of the self-attributive discussion is mentioned and necessary information is given about the purpose and method of the study. In the first chapter, the life, works, the scientific and political atmosphere of the period he lived, some theological opinions and the progress of the attributives in Muslims until his time are briefly mentioned. In the second part of the study, Abu Hudhayl al-Allaf's concept of self-adjective is discussed. It has been found that Abu Hudhayl al-Allaf's self-conception is far from any discourse that would evoke the resemblance of Allah to any creatures. The views put forward before Allaf on this issue were mentioned and Allaf's views on the subject were discussed in a comparative way. In this sense, the sayings of scholars such as Jad b. Dirhem, Jahm b. Safvan, Vasıl b. Ata, Abdullah b. Kullab and Ebu Hanifa about self with uniformness-apartness, qıdam-hudus, have played an important role in shaping the subject. Abu Hudhayl al-Allaf argued that the adjectives are the essence of Allah and tried to support this view by narration. We did not find a certain attributive classification in classical sources. However, we have discussed Allaf's attributive classification based on his general views in the form of three titles; self, actional and khaberi.