Şahin Kaygun`un 1980`li yıllar Türk fotoğrafına getirdiği yeni yaklaşımlar

Abstract

Cumhuriyetin ilanından itibaren fotoğraf sanatına ve fotoğrafçılara ülkenin her yerini belgelemek için büyük görev düşmekteydi. Avusturyalı fotoğrafçı Othmar Pferschy (1898- 1984) Anadolu'yu Dünya'ya tanıtmak amaçlı gerçekleştirdiği çalışmalarda Cumhuriyet Türkiye'sini ilk kez çok yönlü olarak fotoğraflarıyla belgeleyen ve tanıtan fotoğrafçı olmuştur. Othmar Pferschy'in etkisiyle daha sonraki yıllarda Ara Güler, Sami Güner, Fikret Otyam, Ersin Alok, Sabit Kalfagil, Hüsnü Gürsel, İbrahim Zaman, İsa Çelik gibi Türk fotoğrafçılar da belgesel fotoğraftan hareketle Anadolu'yu kendilerine konu almışlardır.Türkiye'nin yakın dönem tarihine bakıldığında askeri müdahalelerin yarattığı politik, baskıcı ortam kuşkusuz ki sosyolojik ve siyasi olarak döneminin sanat ortamını daima etkilemiştir. Fotoğraf sanatı da her zaman içinde bulunduğu dönemin koşullarına ve toplumsal yapıya tanıklık etmiştir. 1980'li yıllarda yaşayan fotoğraf sanatçılarının çalışmaları incelendiğinde, geleneksel üslupta eserler üretenler olduğu gibi yeni arayışlar içinde olan, genç sanatçıların deneysel fotoğraf eğilime meyli olduğu görülmektedir. Ayrıca yine aynı dönemde bazı sanatçıların özgün ve yeni yaklaşımları da göze çarpmaktadır.Ülkemizde çağdaş fotoğrafın öncü isimlerinden olan Şahin Kaygun, İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nda grafik eğitimi almış, 1980 yılında Avusturya hükümetinden kazandığı bursla Salzburg Yaz Akademisi'ne katılmıştır. Şahin Kaygun bu eğitimleriyle birlikte resim ve fotoğraf arasında üretmiş olduğu çalışmalarında, farklı disiplinleri bir araya getirmiş Polaroid fotoğrafları ve tuval üzerine boyamalar yaparak Türk fotoğraf sanatına hem biçimsel hem de düşünsel olarak yeni yaklaşımlar kazandırmıştır.Sanatçının özellikle 1980 sonrası Polaroid fotoğraflar üzerine uyguladığı ve farklı malzemeler kullanarak gerçekleştirdiği, boyama, yakma, kazıma, gibi yenilikçi yaklaşımları, o dönemde bazı fotoğraf çevreleri tarafından eleştirilmesine sebep olmuştur. Buna rağmen Kaygun, 1980 sonrasında Polaroid fotoğrafların üzerine daha da yoğunlaşmış ve eserlerini Türkiye dışına taşımıştır. Sanatçının bu çalışmaları, başta Avusturya olmak üzere Almanya, İsviçre, İngiltere, ABD ve Japonya gibi ülkelerdeki önemli sergilerde yer almıştır. Polaroid fotoğrafları, Uluslararası Polaroid Koleksiyonu'na da seçilmiştir. Kaygun'un çalışmaları, bu koleksiyonda yer alan dünyaca ünlü sanatçıların diğer eserleriyle birlikte 2011 yılının Ekim ayında Viyana'daki Westlicht Müzesi'nde sergilenmiştir.Bununla birlikte Türkiye'de gerçekleştirilen ilk Polaroid fotoğraf sergisini de 1984 yılında onun tarafından açmıştır. Kaygun, eserlerinde fotoğraf dışı teknikleri kullanarak gerçekleştirdiği özgün müdahaleleriyle sanatın farklı disiplinlerini, çalışmalarında bir araya getirmiş Türk fotoğraf sanatına estetik ve biçim olarak yeni bir dil yetisi kazandırmıştır. Şahin Kaygun bu yaklaşımlarıyla da 1980'li yıllarda Türk fotoğraf sanatının gelişimine katkıda bulunmuştur. Ayrıca sanatçı, sinema filmlerinde sanat yönetmenliği ve yönetmenlik yaparak dönemin sinemasının içinde bulunduğu tekdüzelikten farklı olarak Türk sinemasına yeni bir soluk getirdiği görülmüştür. Bu bağlamda Şahin Kaygun'un çok yönlü olan sanatçı kimliği ve eserleri incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: 1980'li Yıllar, Fotoğraf Sanatı, Şahin Kaygun, Polaroid Fotoğraf, Deneysel Fotoğraf, Belgesel Fotoğraf

With the proclamation of the Republic, the art of photography and photographers assumed a major responsibility to document each and every place of the country. Austrian photographer Othmar Pferschy (1898-1984) was the first photographer to document and introduce the Republic of Turkey with all its dimensions in his work, the aim of which was to present Anatolia to the world. In the following years, under the influence of Othmar Pferschy, Turkish photographers such as Ara Güler, Sami Güner, Fikret Otyam, Ersin Alok, Sabit Kalfagil, Hüsnü Gürsel, İbrahim Zaman, and İsa Çelik have also chosen Anatolia as their subject in their works of documentary photography.A close look into the recent history of Turkey reveals that the authoritarian political climate created by military interventions undoubtedly influenced the artistic environment of the period both sociologically and politically. The art of photography has always witnessed the conditions and sociological structure of the period as well. When the works of photography artists of 1980s are examined, it can be clearly observed that besides the photographers who produced traditional works of art, young artists who were in search of new forms of expression had a tendency toward experimental photography. Furthermore, within the same period original and novel approaches of various artists can be noticed.Şahin Kaygun, one of the pioneers of contemporary photography in our country, studied graphic arts at the State University of Applied Fine Arts in Istanbul, and with the help of the scholarship he earned from the Austrian government in 1980, he attended Salzburg International Summer Academy. As a result of his training, Şahin Kaygun brought together two diverse disciplines of painting and photography in his works, and thus by painting on Polaroid photographs as his toile, he introduced new stylistic and spiritual approaches into Turkish art of photography.The artist's innovative approaches such as coloring, burning and scratching which he applied on Polaroid photographs especially after 1980 by using various material were criticised by photography societies of the period. Despite the criticism, Kaygun concentrated his work more on Polaroid photographs after 1980 and carried his works outside Turkey. These works of the artist found a place in significant exhibitions in countries such as Austria, Germany, Switzerland, England, USA and Japan.His Polaroid photographs were also chosen for the International Polaroid Collection. Together with the works of world-famous artists of this collection, Kaygun's works were displayed in Westlicht Museum in Vienna in October, 2011. Furthermore, he opened the first Polaroid photography exhibition in Turkey in 1984. By using extra-photographic techniques in his works, Kaygun combined diverse disciplines of art through his unique interventions and created a new skill of expression both artistically and stylistically in the Turkish art of photography.Şahin Kaygun contributed greatly to the development of Turkish art of photography in 1980s through his approach. Besides, the artist opened new frontiers in the Turkish cinema by assuming the roles of art director and director in movies. In this context, Şahin Kaygun has been studied through his diverse artistic identity and works.Key Words : Turkish Art of Photography in 1980s, Şahin Kaygun, Polaroid Photography, Experimental Photography, Documentary Photography