Şifa taslarının günümüz Çini sanatına yansımaları

Abstract

İnsanoğlu tarih boyunca, fiziksel ve ruhsal sıkıntıları aşmak için çareler aramıştır. Şifa tasları; yüzyıllardır süregelen bu arayış ile ortaya çıkmıştır. Sembolik anlatım dili ile birlikte Kur'an' dan ayetlerin yoğun olarak bulunduğu ve kimi örneklerde astrolojik öğelerle bezenmiş olarak karşımıza çıkan madeni taslar; Türk sanat tarihi literatüründe ''Şifa Tasları'' olarak geçmektedir. İncelenen tas örneklerinin genelinde üretim yılı, yeri, usta, sahip gibi açıklamalar bulunmamaktadır. Kaynaklarda yazı karakteri ve genel bezeme unsurlarına bakılarak yapılan çıkarımlara göre; tasların bir kısmının Anadolu'da, bir kısmının da İran'da üretilmiş olduğu belirtilmiştir. Günümüzde kullanımı hakkında bilgi sahibi olmadığımız şifa tasları; ülkemizde ve yurtdışında çeşitli ülkelerde; müze ve özel koleksiyonlarda bulunmaktadır. Bu çalışmamızda çoğunluğu 12 ile 20. Yy arasına tarihlenmiş, İran ve Anadolu' da üretilmiş olduğu tahmin edilen pek çok şifa tası örneği incelenmiştir. Eser çalışmamızda; geleneksel Türk çini sanatı bezeme unsurları ile tasarlanmış ve sıraltı tekniği uygulanmış 6 adet çini kasede; Kur'an' dan ayetlerin yanında, tılsımsal gösterimlere, tasavvufi sembolizme örnek olarak Mevlana'dan sözlere, iyi dilek sözcüklerine ve sembolik anlam yüklenmiş betimlemelere yer verilmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Şifa, Tılsım, Şifa tasları, Çini

Throughout history, mankind has been looking for remedies to overcome the physical and psychological problems they faced. Eventually, this search of mankind results in the occurrence of healing bowls. The examples of metallic bowls mostly with the verses from the Quran as a symbolic language and also sometimes with the astrological figures could be found. In the history of Turkish Art, these metallic bowls have been known to be `Healing Bowls` or ''Magic Bowls''. During the examination of healing bowls, no production year, craftsman and owner information has been found. According to the resources and conclusions made by looking at the overall decorative elements and their fonts, it could be said that some of the healing bowls were made in Anatolia and the rest were made in Iran. Today, there is no information about the usage of healing bowls, however in our country and in various countries; they could be found in museums and private collections. In this study, healing bowls samples produced mostly in between the 12th and 20th century, in Iran and in Anatolia were analyzed. In this artifact study, Traditional Turkish Ceramic with glamorizing elements and underglaze techniques are applied to six ceramic bowls. In addition, the verses from the Quran, some talismanic demonstrations, Mevlana's sayings as a Sufi symbolism sample, some best wishes words, and also statements including symbolic meanings take place in these six ceramic bowls. Keywords: healing, magic, magic bowls, ceramic