Memlük Dönemi Tezhip sanatının incelenerek günümüz tezhip sanatında yorumlanması

Abstract

İslamiyetin doğuşundan sonra Kur'an-ı Kerim'i daha güzel yazma ve süsleme gayreti tezhip sanatının gelişmesinin en önemli sebebi olmuştur. Emevi ve Abbasi dönemlerinde altınla yapılan çok sade süslemeler yerini Memlükler zamanında daha gelişmiş tasarımlara bırakmıştır. Memlük tezhip sanatındaki en önemli özellik geometrik sayfa tasarımlarıdır.Çağdaşları İlhanlı, Anadolu Beylikleri ve Selçuklu tezhibi de karşılıklı etkileşim sonucu benzer bir süsleme üslubu benimsemiştir.Memlükler yaşadıkları dönem içinde ve özellikle XIV. yüzyılda bu sanata yeni soluklar kazandırmış ve kendi ekollerini oluşturarak bu sanatın hamiliğini üstlenmişlerdir. Tezhip sanatının en çok kullanıldığı alanların başında gelen mushaf tezyinatı Memlükler döneminde ayrı bir önem kazanmıştır. Özellikle bu dönemde yazılan mushafların büyük ebatlarda hazırlanmış olması, tezyinatını da önemli kılarak, tezhip sanatının gelişmesine katkıda bulunan sebeplerden olmuştur.Memlükler, XIV. yüzyılın ilk yarısında çağdaşları İlhanlı ve Selçuklu tezhipleriyle etkileşim içinde dönemin ortak zevkini yansıtırken, XIV. yüzyılın ikinci yarısında çok büyük ilerleme göstererek bu sanata adeta çağ atlatmışlardır. Sayfa tasarımları, desen kurguları, motif ve renk kullanımı zenginleşerek yapılan uygulamalar tezhip sanatına büyük bir gelişim kazandırmıştır. Bu gelişim ikinci bölümde incelenen eserlerde çok net bir şekilde görülmektedir.Çalışmada, müze ve yayınlardan seçilen Memlük eserleri renk, kompozisyon, motif, sayfa düzeni vb. açılardan incelenmiştir. Bu döneme ait süsleme üsluplarının daha iyi anlaşılması için çizimlerle desteklenmiştir. Son olarak döneme ait formlar yorumlanarak özgün iki eser hazırlanmış ve çalışma sonunda bu eserler tanıtılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Geleneksel, Sanat,Tezhip, Memlük, Yazma Eser

Effort of writing better and adorning the Qoran became the main reason of development of illumination art after the birth of Islam. Very simple adornments made of gold in the Abbasid and Umayyad period were replaced by more advanced designs in Mamluks era. The most important feature of the art of illumination of Mamluk era was geometrically designed pages. As a result of mutual interaction, illumination of contemporaries – ilkhanids, Anatolian Principalities and Seljuks – adopted a similar ornament manner.Mamluks gave a new breathe to this art and assumed the patronage by forming their own ecole in the period in which they live and especially in the XIV.century. Mushaf ornament, one of the most used area of the art of illumination, gained a special importance in the Mamluk era. Especially preparation of larger dimensions in written mushafs made ornamention more important and became a reason of contribution on development of the illumination art in this period.While illumination of Mamluks was reflecting the common pleasure with its contemporaries Ilkhanids and Seljuks at the first half of the XIV.century; it almost overcame age to this art by performing a colossal development at the second half of XIV. century. Page designs, pattern constructs, use of colors and motifs enriched applications brought a significant development to illumination art. This development is seen very clearly in the works that were examined in the second part. In this study, selected Mamluk work of arts from museum and broadcasts are axamined for color, composition, motif, page layout and so on. For better understanding of ornament styles of this period it is supported by drawings. Finally by interpreting the period forms, two original works prepared and presented at the end of the study.KEYWORDS: Traditional, Art, Illumunation, Mamluk, Manuscripts