Türk resim sanatında sanatçının özportresi ve bedeni

Abstract

Türk çağdaş resim sanatında özportre konulu bu araştırmada, Türk resim sanatında ve dünyada özportre alanında yapılmış örnek çalışmalar, dönemsel, kavramsal, teknik ve düşünsel anlamlarda farklı örnekler üzerinden ortaya konulmuştur. Özportre, sanatçıyı, anlamsal ve biçimsel olarak en iyi anlatan, varlığını görünür hale getiren, ölümsüzleştiren, sanatsal ve düşünsel farklılığın, entelektüel zenginliğin ve dönemsel etkilerin doğrudan yansıtıldığı birer belge niteliğinde değerlendirilmektedir.Çalışmada, dünyadan ve Türkiye'den sanatçıların, özportre üretimlerinde, kendi bedenleri üzerinden doğrudan aktardıkları; zaman, sosyo-kültürel yapı, eğitim, toplumsal ve coğrafi farklılıklara değinilmiştir. Bu nitelikler göz önüne alındığında, özportreler, eseri üreten sanatçı ve yaşadığı toplumla ilgili derin ve çok yönlü bilgiler aktarabilmektedir.Portre geleneği, insan bedeninin desen ve malzeme olarak kullanılması, en eski çağlardan itibaren süregelmiş, toplumun ve buna paralel olarak beden algısı üzerindeki değişimleri doğrudan yansıtmıştır. Portreler, sanatsal niteliklerinin yanı sıra, belgeleme, tanımlama, kutsallık, kalıcılık, toplumsal statü, bilimsel olana kaynaklık etme, toplumsallık, sermaye niteliği ve nihayet kimliğin yeniden inşaası gibi birden fazla kavramsal alanda üretilmeye devam etmiştir. İnsana ve insan bedenine bakışın bir tür temsili olan portreler, birbirinden bağımsız ve çok katmanlı imgeler haline dönüşmüştür. Antik dönemlerden, Ortaçağa, Rönesans'tan nihayet günümüz tüketim toplumuna kadar gelişen ve değişen sanatsal kimlik, beden algısı, toplumsallık ve bireysellik, portreler ve özporteler üzerinden okunabilir. Özportreler, portrelerden farklı olarak, sanatçının hem içerden hem de dışardan bakışını aynı anda ortaya koyabilen, bir hesaplaşma, ölümsüzlük, özgürlük ve üretim alanıdır. Sanatçı kendi bedenini malzeme olarak kullanarak, kendi imgesini kendi eliyle üretebilmektedir.Çağdaş Türk resim sanatı özportre geleneği, dönemsel etkileri, bireysel farklılıkları, düşünsel ve teknik olarak dönüm noktalarıyla, bu çalışmada temsil edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada yer verilen özportre örnekleri, Şeker Ahmet Paşa, Hüsnü Yusuf, Osman Hamdi, Avni Lifij, Mihri Müşfik, Feyhaman Duran, Fahrelnissa Zeid, Hale Asaf, B.Rahmi Eyüboğlu, Nuri İyem, Neş'e Erdok, Aydın Ayan, Balkan Naci İslimyeli, Mehmet Güleryüz, Nur Koçak, İsmet Doğan, Taner Ceylan, Özlem Şimşek, Şükran Moral ve Rugül Serbest ile genel bir çerçeveleme ile sunulmuştur. Söz konusu özportre örnekleri, bireysel, toplumsal ve düşünsel niteliklerinin yanı sıra, resim alanının dışına taşan ortak hareket noktaları ve farklı disiplinlerden örnekler ile çalışmada yer almıştır. Bu sayede, özportre üretimlerine daha geniş ve güncel bir bakış kazandırılmaya çalışılmıştır.ANAHTAR KELİMELER: Portre, Özportre, Çağdaş Türk Resim Sanatı, Beden, Performans sanatı.

In this research about self-portrait in Contemporary Turkish Painting, sample studies conducted in the area of self-portrait in Turkish painting and in the world were presented based on different samples in periodical, conceptual, technical and intellectual terms. Self-portrait is evaluated as a document, which describes the artist best in semantic and formal terms, makes his existence visible, immortalizes him/her and where the artistic and intellectual difference, intellectual richness and periodical effects are reflected in the most immediate way. In the study, the differences in time, socio-cultural structure, education, social and geographical differences, which artists from the world and Turkey transmitted directly based on their own bodies in their self-portrait productions were touched upon. When these qualities are considered, self-portraits can transpose deep and multifaceted data regarding the artist who produces the work and the society he lives in. The portrait tradition, the use of the human body as a pattern and material, have continued since the oldest ages and have directly reflected the changes in the society and concordantly the changes in the body perception. The production of portraits has continued in more than one conceptual area such as documentation, description, holiness, persistency, social status, serving as a source for the scientific, collectivism, capital quality and the reconstruction of identity. Portraits, which are some sort of representation of approach to human and human body, have turned into multilayered images free from each other. The artistic identity, body perception, sense of community and individualism, which have developed and changed starting from ancient period and extending over Middle Ages, Renaissance and eventually today's consumer culture, can be read based on portraits and self-portraits. Self portraits are areas of showdown, immortality, freedom and production, which, differing from portraits, may present the approach of the artist both from the inside and outside at the same time. Artist can use his/her own body as a material and form his/her image with his/her own hands. The Contemporary Turkish painting self-portrait tradition was aimed to be represented in this study with its periodical effects, individual differences and intellectual and technical turning points. The self-portrait samples provided in the study were provided with a general framing with Şeker Ahmet Paşa and Hüsnü Yusuf, Osman Hamdi, Avni Lifij, Mihri Müşfik, Feyhaman Duran, Fahrelnissa Zeid, Hale Asaf, B.Rahmi Eyüboğlu, Nuri İyem, Neş'e Erdok, Aydın Ayan, Balkan Naci İslimyeli, Mehmet Güleryüz, Nur Koçak, İsmet Doğan, Taner Ceylan, Özlem Şimşek, Şükran Moral and Rugül Serbest. The self-portraits concerned were included in the study with not only their individual, social and intellectual qualities but also their common points of departure, which exceed the area of painting and with samples from different disciplines. The aim was to gain self-portrait productions a wider and contemporary approach by this means. KEYWORDS: Portrait, Self-portrait, Contemporary Turkish Painting, Body, The Art Of Performance.