Sakıp Sabancı müzesi murakkalarında cilt sanatı

Abstract

Osmanlı güzel yazı ve süsleme sanatlarını bir araya toplayarak sunan murakkalar, son derece pratik ve kullanışlı tasarımlarıyla özgün biçimlerde karşımıza çıkar. Bunların cilt tasarımları bazen bütün yazıları bir arada görecek şekilde körüklü ya da tek tek izleyecek şekilde kitap biçiminde olabilir.Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonunun önemli bir parçası olan murakka koleksiyonu özenle toplanmış, meşhur hattatların yazılarını içeren seçkin örneklerinden oluşur. Bu değerli koleksiyona ait bütün eserlerlerin ciltlerinin malzemeleri, teknikleri ve süslemeleri tek tek incelenmiş ve bir araya toplanmıştır. Bu eserlerin cilt kapakları fotoğraflarla ve çizimlerle gösterilmiştir. Bir katalog haline getirilen incelemeler değerlendirilmiş ve cilt kapakları ile yan kağıtları süsleme biçimlerine göre sınıflandırılmıştır. Sakıp Sabancı Müzesi koleksiyonunda 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar üretilmiş murakkalar bulunmaktadır ve murakkaların hepsi yazı kıt'alarından oluşmaktadır. Bunların arasında Şeyh Hamdullah, Derviş Ali, Hafız Osman gibi meşhur hattatların eserlerini içeren murakkalar yer alır. Koleksiyonda 18. yüzyıla ait olan murakkalar diğer yüzyıllara ait olanlardan daha fazladır. Bu murakkaların ciltleri, koleksiyonda bulunan diğer murakka ciltleri sınıflandırmaları arasında neredeyse homojen olarak dağılmıştır. Ciltlerin süslemelerinde alttan ayırma, mülemma, mülevven, soğuk şemseli ve yekşah bezemeli olanlar bulunur. Şemseleri yazma motifli ve geometrik motifli olanlar vardır. Hiç şemsesi olmayan, sadece cedvel çekilmiş olanlar, çârkuşe kumaş kaplı ve ebru kağıt kaplı olanlar da görülür. Birer adet zerbahar ve kadife kumaş kaplılar da bulunmaktadır.Cilt kapaklarının içleri kimi zaman deri ile kaplanarak süslenmiş, kimi zaman ebrulu kağıtlarla kaplanmış, kimi zaman zerefşan tekniği ile bezenmiştir.

The albums known as murakka, which bring together single page inscriptions and decorative compositions, bear unique forms with a design approach enhancing practicality. The bindings of these albums are either produced in accordion form, enabling to view all of the inscriptions simultaneously, or in codex form where each inscription is viewed separately. Theselection of murakkas, which constitutes a prominent part of the Sakıp Sabancı Museum's Arts of the Book and Calligraphy Collection, consists of distinguished manuscripts by renowned calligraphers. This study presents an extensive examination of the whole selection, with a scope including information on materials used for binding, techniques and decoration of eachpiece. The binding covers are represented with their photographs alongside with drawings. Evaluation of the analyses of the pieces belonging to the selection developed into a catalogue with a categorization based on binding covers and doublure decorationstyle. The Sakıp Sabancı Museum Collection comprises murakkas produced in a time frame spanningfrom 15th century to 20th century and each of these pieces are composed of kıt'as (singlepagecomposition). The selection includes murakkas by renowned calligraphers such as Şeyh Hamdullah, Derviş Ali and Hafız Osman. The majority of the pieces in the selection are from the 18th century, bindings of which bear a homogenous quality in contrast with the other murakkas in thecollection. Decorations of the bindings branch out into types of below spiral, mülemma, mülevven, cold medallion, and medallion of yekşah. Some of the medallions bear designs of vegetal motifs or geometric patterns. There are also examples in which borders are ruled with cedvels (ruled gold borders) on plain leather, as well as çarkûşe bindings and covers bearing ebru (marbling) leafs. In addition to one piece with zerbahar cover in the Sakıp Sabancı Museum Collection, some pieces are covered in velvet. Doublures are either covered by leather or marbling leafs, and ornamented using the technique of zerefşan.