Türk tezhip sanatında hilyeler

Abstract

İslâm dininin rehberi Hz. Peygambere duyulan sevgi, saygı ve imanın sonucu şekillenen; onu görenlerin anlatımlarından oluşan hilye metinleri. XVII. yüzyıl sanatkârlarından Hattat Hafız Osman (ö.1698) tarafından ilk defa levha şeklinde yazılmıştır. Bu dönemden sonra levha şeklinde yazılan hilyeler tezhip sanatınında vazgeçilmez örnek eserlerinden olmuştur.XVII. yüzyılda şekillenen hilyenin klâsik formunun ilk örnekleri, müzehhipler tarafından XVI. yüzyıl etkileri ile tezyin edilmiştir. Yüzyılın ikinci yarısından sonra, Batı kaynaklı barok üslûp etkileri hilye örneklerinde kendini göstermeye başlar. Barok üslûp etkileri XVII. yüzyıldan itibaren XVIII., XIX., ve XX. yüzyılda da etkili olmuştur. Geleneği yansıtan klâsik örneklerle birlikte klâsik- barok veya tamamen barok üslûpla eserler de üretilmiştir. Her dönem içinde serbest tasarım hilye örnekleri ile farklı arayışlar sanatkârlar tarafından denenmiştir. Hilye eserlerinde Hz. Peygamberi temsil eden `gül` motifi sıkça kullanılmış, adeta hilye-i Şeriflerle bütünleşmiştir. Müzehhiblerin olgunluk eserleri hilye çalışmaları olmuştur.`Türk Tezhip Sanatında Hilyeler` başlıklı bu tez çalışmasında; Hilye‟nin tanımı, tarihçesi, türleri, hilyede kullanılan yazı çeşitleri, hilyede yazı alanları ve tezhip bölümleri, formları anlatılarak yüzyılların kendi içinde incelenmesi yapıldı ve yapılan açıklamalar örneklerle desteklendi. Son kısımda da kendi tasarımlarımız olan klâsik ve serbest hilyelerin çizim aşamaları, görselleriyle birlikte anlatıldı.

The texts of hilye are shaped by the result of the love, respect and faith for Hz. Muhammed, the guide of Islam; which had been formed by the expression of those who had seen him.It has been first made and created in the form of plate by calligrapher Hafiz Osman, the 17th century calligrapher. After this period, this form of Hilye had been one of the indispensable examples of illumination.Classical form of the hilye was shaped in the XVIIth century and was ornamented with the effects of XVIth century works. After the second half of the XIXth century, the baroque style effects of western origin begin to show themselves in the hilye samples. Baroque style effects from the XVIIth century to the XVIIIth and XXth century have also been effective. Classic-baroque or fully baroque style works with classical examples that reflect tradition had also been created and studied. In every period, unrestricted design hilye samples and different quests have been tried and studied by artists. In hilye works, the 'rose' motif, which represents the prophet Muhammad, has been used frequently and it had fairly integrated with the Hilye-Şerife.In this thesis titled, ''Hilyes in ürkish Illumunation art.`; the definition of Hilye, its history, types and the types of writing used in the hilye, the writing fields and the sections of illumination are explained. Researches of centuries were made in itself; and explanations were supported with examples. At the last part; drawing stages of classical and unrestricted hilye of my own designs were explained with visuals.