Süleymaniye kütüphanesi Hamidiye Murakka koleksiyonu cilt uygulamaları

Abstract

Osmanlı saray nakkaşhanesinde XV-XVI. yüzyıllarda başlayan murakka yapımcılığı, daha sonraki devirlerde gelişerek çok kıymetli ve sanat zevki bakımından fevkalâde mahiyette eserlerin meydana gelmesine mahal vermiştir. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi'ndeki farklı koleksiyonlarda bulunan yaklaşık yüz bir adet murakkanın yetmiş altı adedi araştırmacılar tarafından kataloglanmıştır. Fakat bu çalışmalarda murakkalar daha ziyade hat sanatı açısından ele alınmıştır.Yüksek lisans eser metni olarak yürütülen bu çalışmada, Süleymaniye Kütüphanesi'nin bir bölümü olan Hamidiye Murakka Koleksiyonu'ndaki otuz bir adet eser incelenmiştir. Katalog çalışması kısmında eserlerin birer kapağının fotoğrafına, tezyinat ihtiva ediyorsa kapak içi fotoğrafına ve üzerinde tezyinat bulunan kapakların çizimlerine yer verilmiş; murakkanın tarihi, hattatı, yazı çeşitleri, ebadı, levha sayısı, kullanılan derinin rengi ve eserin cildinin çeşidi konuları hakkında malumat verilmeye çalışılmıştır. Bilhassa eserlerin ciltlerinin özellikleri, yapım teknikleri ve ihtiva ettikleri desenler üzerinde daha detaylı inceleme yapılmıştır. İncelemelerde, koleksiyonda bulunan otuz bir adet eserin yirmi sekizinin murakka formunda, üçünün kitap formunda olduğu; eserlerin ciltlerinin büyük kısmının ebru kaplı ciharguşe cilt ve şemse cilt teknikleriyle yapıldığı tespit edilmiştir. Murakkalarda ekseriyetle kahverengi ve bordo tonlarında, tıraşlanmış keçi derisi kullanılmıştır. Ciltlerin büyük kısmında altın kullanımı mevcuttur.Müze ve kütüphanelerde bulunan murakkaların kataloglarının yapılması, ihtiva ettikleri hat, cilt, tezhip, minyatür sanatları bakımından incelenmesi araştırmacılar için faydalı olacaktır.Anahtar kelimeler: murakka, cilt, Hamidiye Murakka Koleksiyonu, Süleymaniye Kütüphanesi.

Muraqqa making, which started in the 15th and 16th centuries in Ottoman Imperial painting studios (nakkashane), developed and gave rise to many magnificent works. About seventy six of one hundred and five muraqqas that are available in different collections in Suleymaniye Manuscript Library, were catalogued by specialists. In these studies however, muraqqas were considered in terms of calligraphy.In this text, which is carried out as a master study, thirty five muraqqas were analized which are present in Hamidiye Muraqqa Collection of Suleymaniye Library. In catalogue study section, photos and floral paintings of the covers of the works are included and the information about muraqqa's copy date, its calligrapher, its types of manuscript, its size, number of plates, the color of the leather and binding type of the work were given. A detailed research was made on the features of bindings, production techniques and the patterns they contain. In the research, it was determined that twenty seven of thirty one muraqqas are in muraqqa form, three of them are in book form. In addition, it was seen that most of them were made of ciharguse water marbling and rosette binding technique. Generally, trimmed brown or burgundy kid was used in the works. Also, gold was used in most of the bindings.The cataloging of muraqqas which are in the museums and libraries and analizing their calligraphy, binding, illumination and miniature craft will be benefical for the researchers.Key words: muraqqa, bookbinding, Hamidiye Muraqqa Collection, Suleymaniye Library.