Anadolu Selçuklu döneminde Konya`da yapıldığı tespit edilen beş yazma eserin tezhip yönüyle incelenmesi ve günümüz anlayışı ile yorumu

Abstract

Anadolu Selçuklu Devleti döneminin günümüze ulaşan etkileri hâlâ devam etmektedir. Bu dönemde, ticaretin büyümesi kültürel değişim ve gelişimi etkilemiş ve özellikle Konya bilgin ve sanatçıların toplandığı bir merkez olmuştur. Sanat bir zenginliktir ve zenginlik dönemlerinde daha yaygın olarak ortaya çıkar.Konya, dönemin kültür sanat başkentidir. Bu nedenle sanat atölyeleri ve sanatçılar ile onların talebeleri, yazmalara tezhip uygulaması yapmışlardır. Bu atölyelerin varlığını, özellikle yazma eserlerin hatime ve dua sayfalarında veya vakıf defterlerindeki kayıtlardan anlayabiliyoruz. Bu çalışmada örnek olarak ele aldığımız beş adet `müzehhib imzalı` yazma eser Konya'da müzelerde muhafaza edilmektedir.Bu müzehhiblerden birisi Muhlis bin Abdullah el Hindî'dir. (Hayatı hakkında yeterli bilgiye ulaşılamamıştır.) Ancak imzasını koyduğu eserlerinden tasarım dünyasını okumak ve anlamak mümkündür. Tezhibini yaptığı Mesnevî Şerîfi ve Kur'ân-ı Kerîm örneklerinde, sade ama renkli tasarımları dikkat çekmektedir. Tezhip tasarımları kompleks olmayıp, yalın ama bir o kadar da etkileyicidir. Bir diğer yazma ise müzehhibi Mahmud bin Ramadan olan Rahle Kur'ân-ı Kerîmi'dir. Yazmanın tezhibinde kompleks tasarımlara yer vermiş, geometrik sistem ve rûmîleri harmanlayarak kullanmıştır. Zencerekleri ise sayfalarda tezhibin bölüm geçişlerinde desenleri birbirinden ayıracak şekilde kullanmıştır.Bu dönemin üslubunu günümüze taşırken, önce kendi üslubum ve zihin dünyam ile bir temel değer oluşturmak gerekti. Bu anlamda tasarımını yaptığım Hilye-i Şerîfe çalışmamda, Anadolu Selçuklu üslubunu klasiğe yakın bir etki bırakacak şekilde uyguladım. `Siyahın Sırrı` isimli çalışmamda ise Mevlevilik felsefesi değerlerini yansıtmaya çalıştım. Bu anlamda, sembol ve simgeler ile temel değerleri bir araya getirmeyi hedefledim. `Sayıların Gizemi` isimli çalışmamda ise sayı ve geometrik semboller kullanarak, bazı metafizik soruların cevabını sanat ile bulmaya çalıştım.ANAHTAR KELİMELER: Anadolu Selçuklu, Konya, Mevlânâ, Tasavvuf, Zenginlik, Sanat, Bilim, Yazma Eser, Tezhip, Tasarım, Yorum, Müzehhib, (Muhlis bin Abdullah el Hindî, Mahmud bin Ramadan)

The legacy of Anatolian Seljuks are still important. In their era, the growth of trade had an impact on cultural change and improvement, and Konya became a center of scientists, philosophers and artists. Art is a reflection of wealth of the nations and surfaces widely accompanying wealth and welfare in this sense.Konya is cultural capital of this era. For that reason, art workshops, artists, students of the artists applied ornamental patterns to the writings. We know existence of these workshops through the notes in the conclusions and dedication pages of the remaining handwritten books, and records in the books of foundations of this era. The five writings,that will be analyzed in this study as examples signed by `painters of ornamental patterns` has been protected in the museums in Konya.One of the painters is Muhlis bin Abdullah el Hindî. (There is no detailed information about him). However, it is possible to recognize and understand his style of design. His ornamental patterns applied to Masnavi and Quran reflects simple but colorful designs. His designs of ornamental patterns are not complicated but modest and meaningful. Other writing belongs to Mahmud bin Ramadan. It is a Quran specifically designed for a traditional reading table (rahle), which was popular in his era. He chooses complex ornamental patterns, and uses mixed forms of the geometrical systems and Anatolian motives. He uses borders to separate parts of the ornamental designs in the pages.I had to produce a synthesis of my style and mental map while trying to bring the style of this period to our era. I applied the Anatolian Seljukids style to my study of `Hilya-i Sharifa` (Hilye-i Şerîfe) to constitute a classical impact of this era. I tried to reflect the philosophy and values of Mevlevi order in my study entitled `Secret of Black` (Siyahın Sırrı). I aimed to bring signs and symbols, and basic values together in this study. In my other study, `Mystery of Numbers` (Sayıların Gizemi) I used numbers and geometric symbols to find answers to some metaphysical questions through art.KEYWORD: Anatolian Seljukids, Konya, Mevlânâ, Sufism, Wealth, Art, Science, Writings, Ornamental Pattern, Design, Interpretation, Painters of Ornamental Patterns (Muhlis bin Abdullah el Hindî, Mahmud bin Ramadan)