Endüstri - içi ticaret kavramı: Nedenleri, ölçüm yöntemleri ve Türkiye ile AB arasında endüstri - içi ticaretin gelişimi (2004 - 2014)

Abstract

Günümüz uluslararası ticaretini açıklamakta kullanılan Yeni Dış Ticaret Teorilerinin (YDTT) içinde Endüstri-İçi Ticaret (EİT) dikkat çekmektedir. Aynı endüstrilerde tanımlanmış ürünlerin eş zamanlı olarak ihraç ve ithal edilmesi anlamına gelen EİT'nin dünya ticareti içindeki payı artış göstermektedir. Uluslararası karşılaştırmalı üstünlüklere dayalı Endüstriler-Arası Ticaret'in (EAT) yerini alan, dünya ticareti içinde önemli bir yere sahip olan bu ticaret şekli, Faktör Donatımı Teorisi (FDT) ile kısmen açıklanabilmektedir. Ülkelerin, farklı faktör donanımlarına sahip olmaları nedeniyle ticaret yaptıklarını savunan FDT, özellikle benzer faktör donanımına sahip gelişmiş ülkeler arasında gerçekleşen bu ticaret şeklini açıklamakta yetersiz kalmaktadır. Bunun nedeni, ürün farklılaştırması, ölçek ekonomileri ve eksik rekabet piyasaları gibi etkenlerin FDT ile göz önüne alınmamasıdır. Çalışmanın amacı, Türkiye ile seçilen Avrupa Birliği 15 arasında gerçekleşen dış ticaret içindeki Endüstri-İçi Ticaretin, SITC Rev. 3 sınıflaması nezdinde, boyutunu ve gelişimini analiz etmektir. Bu analiz literatürde en çok kullanılan Grubel-Lloyd endeksine göre 2004-2014 yılları aralığında hesaplanmıştır. Hesaplamalar sonucunda Türkiye ile Avrupa Birliği 15 arasında yüksek Endüstri-İçi Ticaret oranları bulunmuştur. Bununla birlikte Türkiye'nin Avrupa Birliği ile yapmış olduğu dış ticaretinde seçilen Avrupa Birliği 15' in hem dış ticaretinin arttığı hem de bu dış ticaretin %90 seviyelerinde Endüstri-İçi Ticaret niteliğinde olduğuna dair bulgular elde edilmiştir. Dolayısıyla bu sonuç Türkiye ve Avrupa Birliği 15 arasındaki dış ticaretin Endüstri-İçi Ticaret niteliğinde olduğunu ve önümüzdeki yıllarda ise bu yönde ilerleyeceği olasılığını göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Endüstri-İçi Ticaret (EİT), Türkiye, Avrupa Birliği, Endüstri-İçi Ticareti Ölçme Yöntemleri, Grubel-Lloyd Endeksi

Intra-industry trade (IIT) which is among the new foreign trade theory used to explain today's international trade draws attention. The share of IIT in the world trade, which means the products defined in the same industry are exported and imported simultaneously, increases. This type of trade that replaces the inter-industry trade based on international comparative advantage and that has an important place in the world trade can be partially explained with Factor Endowment Theory. The factor endowment theory, defending that countries trade because of having different factor endowments, remains incapable to explain this type of trade that occurs between developed countries especially with similar factor endowments. The reason of this is not to consider the factors like scale economies and imperfect competitive markets with the factor endowment theory.The aim of this study is to analyze the extent and development of the intra-industry trade in the foreign trade between Turkey and the selected European Union 15 in the scope of the classification of SITC Rev. 3. This analysis is calculated between the years of 2004 and 2014 depending on Grubel-Lloyd index which is widely used in literature. In consequence of these calculations, the high intra-industry trade proportions between Turkey and the European Union 15 are found. In the light of these information, findings showing not only there is an increase in foreign trade between Turkey and the selected European Union 15 in the foreign trade between Turkey and the European Union but also the approximately 90% of this foreign trade is the intra-industry trade. Hence, this result shows the foreign trade between Turkey and the European Union 15 has the characteristics of intra-industry trade and in the coming years, it proceeds in the same way.Key words: Intra-Industry Trade (IIT), Turkey, European Union, The methods for measuring intra-industry trade, Grubel-Lloyd Index.