Bursevi ve Ruhu`l-Beyan adlı eserinde hak kavramı

Abstract

Çalışmamızı tasavvufi tefsir alanında yapmaya karar verdiğimiz andan itibaren tasavvuf ekolünün son dönemde dikkat çeken en önemli simalarından, tefsir başta olmak üzere diğer islami ilimlerde de iddialı bir konuma sahip olan İsmail Hakkı Bursevi'nin Ruhu'l-Beyan tefsiri öne çıktı. Çalışma süresince Bursevi'nin kendi eserleri başta olmak üzere alanda yazılmış tefsirlerden ve konuyla ilgili olan tez ve makalelerden istifade ettik. `Bursevi ve Ruhu'l-Beyan Adlı Eserinde Hak Kavramı` adıyla ortaya koyduğumuz çalışmanın giriş bölümünde müellifin hayatı, eserleri, tasavvufi anlayışı, Ruhu'l-Beyan tefsiri ve tefsir metoduna dair bilgiler verdikten sonra ikinci bölümde kavramsal çerçeveyi ele almaya gayret ettik. Üçüncü bölümde ise müellifin bu kavram etrafında şekillenen birtakım tasavvufi adlandırma ve kabuller konusundaki fikirlerini ve bu fikirlere sahip olmasında etkili olan sebepleri incelemeye çalıştık. Çalışmanın başlığında bulunan `Hak` kavramı etrafında şekillenen konular arasında Ehl-i Hak, Erbab-ı Hakikat, Ruyetullah'ın Hakikati, Tek Hahikat; Vahdet-i Vücud Anlayışı, Ene'l-Hakk, Hakikat-i Muhammediyye, Hakka'l-Yakîn, Hakikat Alemi, Hakiki İman, Hak Ehline Uymak alt başlıkları bu araştırmanın içeriğinde önemli yer tutmuştur. Tasavvuf ehlinin genel kabulü paralelinde Bursevi'nin de sufileri hak ve hakikat ehli olarak gördüğünü tespit etmiş olduk. Özellikle ortaya konulması gereken nokta ise `Vahdet-i Vücud` anlayışının onun tefsirinde her fırsatta işlenilmiş olmasıdır. Bursevi bu anlayışın bir sonucu olan ve tarihte çok tartışılan `Ene'l-Hakk` meselesinin nasıl olduğuna dair savunmacı birtakım açıklamalarda bulunmuştur. Yine tasavvufta önemli bir yer tutan Hakikat-i Muhammediyye konusunda da ileri sürdüğü birtakım iddialar da bu çalışmada değerlendirilme imkanı bulmuştur. Tasavvuf anlayışında bilginin kaynağı ve dereceleri Bursevi'nin görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiş, `Hak Ehli` olarak ifade edilen tasavvuf ehline ittiba konusu da gündeme gelmiştir. Her bir başlık altında yazarın fikirleri kendi eserlerinden verilmiş ve varsa karşıt fikirlere de yer verilerek konu ilmi bir yaklaşımla ele alınmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler ; Bursevi, Ruhu'l-Beyan, Hak, Hakikat, Ene'l-Hakk, Muhammediyye.

From the moment we decided to do our study in the field of mystic commentary, one of the most prominent figures of Sufism in the last period, İsmail Hakkı Bursevi, who had an ambitious position in other Islamic sciences, in particular in tafsir, came to the forefront.During the study, we have benefited from the exegesis written by Bursevi in his field and from his thesis and articles. In the introduction part of the work we have presented under the name of `Bursevi ve Ruhu'l- Beyan Adlı Eserinde Hak Kavramı`, we tried to discuss the conceptual framework in the second part after giving information about the life of the author, his works, mystical understanding, Ruhu'l Beyan tafsir and tafsir method. In the third chapter, we tried to examine the ideas of the author about the concept of mystic naming and acceptance which is shaped around this concept and the reasons that have an effect on having these ideas. Among the topics that have been shaped around the concept of `Hak` in the title of the study, Ehl-i Hak, Erbab-ı Hakikat, Ruyetullah'ın Hakikati, Tek Hahikat; Vahdet-i Vücud Anlayışı, Ene'l-Hakk, Hakikat-i Muhammediyye, Hakka'l-Yakîn, Hakikat Alemi, Hakiki İman, Hak Ehline Uymak, had an important place in the content of this research.In line with the general acceptance of Sufism, we have found that Bursevi also sees sufis as the right and the truth. The point that needs to be revealed is that `Vahdet-i Vücud` conception has been rendered at every opportunity in his commentary.Bursevi made some defensive statements about the `Ene-l-Hakk` issue, which was a result of this understanding and which was much debated in history. Some of the claims he put forward in the subject of Hakikat-i Muhammediyye, which holds an important place in Sufism, also found the opportunity to be evaluated in this study.In the understanding of Sufism, the source of the information and its degrees were evaluated within the framework of the views of Bursevi, and the subject of subjection to Sufism, which is expressed as `Hak Ehli` came to the agenda. Under each topic, the author's ideas were given from his own works and if any, opposing ideas were tried to be handled with a scientific approach.Keywords; ; Bursevi, Ruhu'l-Beyan, Hak, Hakikat, Ene'l-Hakk, Muhammediyye.