Hocazâde Muhammed Râsim Efendi`nin hayatı, eserleri ve Zübdetü`t-Tarîka adlı eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

XIX. yüzyılda yaşayan Hocazâde Muhammed Râsim Efendi, Osmanlı devletinin çeşitli vilayet ve kazalarındaki mahkemelerde başta kadılık olmak üzere farklı kademelerde görev yapmış bir hukukçu ve tasavvufî yönüyle de ön plana çıkmış bir zâttır. Görevinin yanı sıra ilmî faaliyetlerden geri kalmamış, İslâmî ilimlerin hemen her sahasında eserler telif etmiştir. Eserlerinin çoğu İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphanesi'nde yazma halde mevcuttur.Giriş, dört bölüm ve ekler kısmından oluşan tezimizde Hocazâde Muhammed Râsim Efendi'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verdikten sonra Zübdetü't-Tarîka isimli risâlesini ele aldık. Çalışmamızın diğer bölümlerinde risâlenin tahkîk, tercüme ve tahlîli yapılarak Muhammed Râsim Efendi'nin tasavvufa dair görüşlerini ortaya koymayı hedefledik.Muhtevasında deverân, semâ, raks, cehrî zikir, tegannî, lahn ve râbıta gibi konular olan Zübdetü't-Tarîka, tasavvufun üzerinde asırlardır tartışıla gelen mevzularını içermesi açısından önemli bir eser hüviyetindedir. Nitekim bu mevzular, özellikle fukahâ ve sûfîleri karşı karşıya getirmiş, tarih boyunca en önemli tartışma konuları arasında yerini almıştır.Anahtar Kelimeler: Muhammed Râsim, Semâ, Deverân, Raks, Cehrî Zikir, Tegannî, Lahn, Râbıta.

Hocazāde Muḥammed Rāsim was a well-known person who lived in 19th century as a judge in different provinces and territories of Ottoman Empire and also a jurist and sufī in various ranks of his work. Right along with his work he didn't refrain from scholarly activities, rather he edited several books in almost all areas of Islamic studies. His books are found mainly in The Library of Istanbul University's collections as manuscripts.This thesis comprises of introduction, four chapters and appendix. After giving information about the life and studies of Hocazāde Muḥammed Rāsim, we dealt with his treatise named as Zübdetü't-Ṭarīḳa. In other chapters of our study, we aimed at to put forward about His ideas on Sufism with verification, translation and analysis methods.Zübdetü't-Ṭarīḳa as a book which includes Dawran (Sufī Whirling), Samaʿ (Audition), Raḳṣ (Sufī Dance), Dhikr al-Jaliy (The Open Recitation), Teġannī (Melody), Laḥn (Descant) and Rabita (spiritual connection) subjects in it, is a significant manuscript who involves debates that come through centuries in Sufī circles. As a matter of fact, these issues, especially some of them, were debated by jurists and sufīs, and took an important place throughout the history.Key Words: Muḥammed Rāsim, Dawran (Sufī Whirling), Samaʿ (Audition), Raḳṣ (Sufī Dance), Dhikr al-Jaliy (The Open Recitation), Teġannī (Melody), Laḥn (Descant) and Rabita (Spiritual connection).