Türkiye`de oniki yıllık zorunlu eğitim için bir model önerisi ve uygulanabilirliği

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'DE ONÎKİ YILLIK ZORUNLU EĞİTİM İÇİN BİR MODEL ÖNERİSİ VE UYGULANABİLİRLİĞİ Erg iner, Aysun Doktora, Eğitim Ekonomisi ve Planlaması Tez Danışmanı: Prof. Dr. Kasım Karakütük Mayıs 2004, 273 Sayfa Bu araştırmayla, Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin eğitim sistemlerinin incelenerek karşılaştırmaların yapılması, Türkiye'nin AB ülkelerine uyumunu sağlayacak oniki yıllık bir zorunlu eğitim modelinin tasarlanması ve bu modelin görüşler doğrultusunda uygulanabilirliğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmanın ilk aşamasında, Türkiye ve AB ülkelerinin eğitim sistemleri alanyazın taranarak incelenmiş ve veriler karşılaştırmalı olarak bir araya getirilerek düzenlenmiştir. Karşılaştırmalar, amaç, yapı (eğitim sisteminin yönetim yapısı ve okul sisteminin yapısı) ve yönetim süreçleri olmak üzere üç boyutta yapılmıştır, ikinci aşamada ise hazırlanan modelle ilgili bir ölçme aracı geliştirilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) merkez örgütü ile taşra örgütünden (Tokat il Milli Eğitim Müdürlüğü) görüş alınmış, modelle ilgili görüşlere yönelik verilerin analizi yapılmıştır. Araştırmanın çalışma evreni iki alt evrenden oluşmuştur. Birinci alt evren, MEB merkez örgütü, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTK), örgün eğitimle ilgili Ana Hizmet Birimleri (Okulöncesi Eğitim, ilköğretim, Ortaöğretim, Erkek Teknik Öğretim, Kız Teknik Öğretim, Ticaret ve Turizm Öğretimi, Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü), Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı (APK), Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi (EARGED), Mesleki Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi'nde (METARGEM) görevli yöneticiler ve uzman/öğretmenlerden oluşmuştur. Bu alt evrende örneklem alınmamıştır. Araştırmanın ikinci alt evreni kendi içinde dört alt evrene ayrılmıştır. Bunlar Tokat il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinde görevli yöneticiler, ilköğretim müfettişleri, okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim tür ve düzeyindeki okullarda görevli okul yöneticileri ve öğretmenlerdir, il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinde görevli yöneticilerle ilköğretim müfettişleri evreninin tamamı üzerinde çalışılmıştır. Okul yöneticisi ve öğretmen alt ivevrenlerinde ise, okul yöneticileri için iki aşamalı örnekleme (ilçe-okul), öğretmenler için üç aşamalı örnekleme (ilçe-okul-öğretmen) yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evreni, MEB merkez örgütünde 219 yönetici ve 307 uzman/öğretmen, taşra örgütünde 40 il/ilçe milli eğitim müdürlüğü yöneticisi, 45 ilköğretim müfettişinden oluşmuştur. Taşra örgütü örneklemi ise 177 okul yöneticisi ve 334 öğretmenden oluşmuştur. Araştırmada, 259'u merkez örgütü, 585'i taşra örgütü olmak üzere toplam 844 kişi üzerinde çalışılmıştır. Katılımcılara araştırmacının hazırlamış olduğu `Türkiye'de Oniki Yıllık Zorunlu Eğitim İçin Bir Model Önerisi ve Uygulanabilirliği Araştırması Anketi` uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS programı kullanılarak, bağımsız değişkenlerin özelliklerine göre f, %, x'lari alındıktan sonra, gruplararası farklar, yine grupların özelliklerine göre t testi veya varyans analizi ile,.05 manidarlık düzeyinde test edilmiştir. Farkların nereden kaynaklandığı LSD testiyle belirlenmiştir. Anketin son bölümündeki yönetim süreçlerine ise faktör analizi uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular, AB ülkelerinin, tek tip bir eğitim sistemi oluşturmak amacıyla hareket etmedikleri için, bu ülkelerin eğitim sistemlerinde Türkiye ile ve kendi aralarında benzer yönler bulunmasına karşın, çok çeşitli değişkenlerle karşılaşıldığını göstermiştir. Yine araştırmadan elde edilen bulgularla, katılımcıların tümünün oniki yıllık zorunlu eğitim modelini tamamen veya büyük ölçüde onayladıkları, daha kıdemli grupların ve merkez örgütünde çalışanların zorunlu eğitimin oniki yıl olmasına daha olumlu baktığı, üç yıllık önlisansı olan grubun modele daha çekimser yaklaşırken, lisansüstü eğitim düzeyindeki ve iki yıllık önlisansı olan grupların modele daha olumlu baktıkları, müfettişlerin modelin geneli için ve özellikle eğitim sistemiyle ilgili kurullara olumlu yaklaştığı, taşra örgütü yöneticilerinin modele ve eğitim sistemiyle ilgili kurullara daha temkinli davrandıkları, genç grupların teknolojik, yaşlı grupların ise ek kaynak gerektirecek konulara daha duyarlı yaklaştıkları, genel olarak tüm katılımcıların modelde kendilerini ilgilendiren konularda daha duyarlı oldukları sonuçlarına ulaşılmıştır. Oniki yıllık zorunlu eğitim modeli için alınan görüşler, bu modelin Türkiye'de uygulanabileceğini göstermiştir.

ABSTRACT A MODEL PROPOSAL FOR TWELVE-YEAR COMPULSORY EDUCATION IN TURKEY AND ITS FEASIBILITY Aysun Erginer, Ph.D. Educational Economy and Planning Adviser: Prof. Dr. Kasım Karakütük May 2004, 273 Pages With this research, it was aimed to investigate the education systems of Turkey and EU countries and make comparisons, to design a twelve-year compulsory education model that will provide harmonization of Turkey with EU countries and to put forth the feasibility of this model in the direction of opinions. In the first phase of the study, the educational systems in Turkey and in EU countries and the compulsory education practices in these countries are studied by reviewing the literature and comparing the data collected. The educational systems of Turkey and EU countries were investigated in three dimensions: the purposes, structures (the administrative structure of the educational system and the structure of school systems) and administrative processes. In the second phase, a measurement instrument related to the model was developed and administrated to the Ministry of Education Tokat provincial educational directorates. The study universe of this research is composed of two sub-universes. First sub- universe was administrators and experts/teachers employed in the Ministry of Education central organization, TTK Chairmanship, Main Service Units about formal education (Preschool Education, Primary Education, Secondary Education, Male Technical Education, Female Technical Education, Commerce and Tourism Education, Teacher Training and Education, Religion Education General Directorates), APK as one of the consultancy and audit units, EARGED and METARGEM from accessory units. For the people in this sub-universe a sample was not taken. The second sub-universe was in itself divided into four further sub-universes. These were administrators in charge in Tokat provincial/district educational directorates, primary school inspectors, and the school administrators and teachers employed in preschool education, primary education, secondary education type and level schools. It was studied on the whole of the sub- VIuniverses consisting of the administrators in charge in Tokat provincial/district educational directorates and primary school inspectors. When it came to the school administrators and teacher sub-universes, two-step sampling (district-school) for school administrators and three-step sampling for teachers (district-school-teacher) was used. The study universe of the research consisted in total of 219 administrators and 307 experts/teachers in the central organization of the MOE and 40 provincial/district educational directorate administrators, 45 primary school inspectors, 354 school administrators and 3341 teachers. It was studied on the whole of MOE central organization and provincial/district educational directorate administrators belonging to the peripheral organization, sample was taken for school administrators and teachers. Accordingly, the school administrator sample consisted of 1 77, and the teacher sample of 334 people. In this research, it was studied on a total of 844 people, 259 out of central organization and 585 out of peripheral organization. `The Questionnaire for a model proposal for twelve-year compulsory education in Turkey and its feasibility survey`, prepared by the researcher, was administered to the participants. The obtained data were, tested against.05 significance level, t test and analysis of variance were used. Where the differences originated from were determined by the LSD test. The findings obtained from this study demonstrated that since EU countries are not acting to make a uniform type educational system, in the educational systems of these countries and compulsory education practices, although there are similarities among themselves and compared with Turkey, many different variations came across. Again from the findings obtained from this study connected to the twelve-year compulsory education; it was concluded that all the participants approved the model completely or to a great extent; that the ones who were senior and worked in the central organization were more positive about the compulsory education being twelve years; that the ones who comprised the 3-year prelicence group were approaching the model more reluctantly; that the postgraduate and 2-year prelicence groups were viewing the model more affirmatively; that the inspectors were approaching the general model and especially the committees positively; that peripheral organizational administrators were behaving with care to the model and committees; that the younger groups were Vllapproaching more sensitively to technological matters, and the older groups to subjects that will require additional resources; and that all the participants were more sensitive about subjects which they are interested in. Vlll