Üniversitelerde öğretim elemanı yetiştirme konusunda karşılaşılan planlama sorunları

Abstract

Yükseköğretim toplumun değişmesi ve gelişmesi için yönlendirici birsektör konumundadır. Yükseköğretim hedeflerinin gerçekleşmesi için gerekliöğretim elemanı ihtiyacını karşılamak üzere Kalkınma Planları çerçevesindeçeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan bu düzenlemelerin tümü 1416, 2547,3797 ve 4307 sayılı yasalar çerçevesinde gerçekleştirilmiş vegerçekleştirilmektedir. Bu kanunlar çerçevesinde yükseköğretime öğretimelemanı yetiştirme konusunda yapılan çalışmaların içeriği, özellikle, başarılıve başarısız yönlerin saptamasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırmanıntemel amacı, genel olarak üniversiteler ve özelde eğitim işgörenleriyetiştirmeye katkıda bulunan fakültelerde öğretim elemanı yetiştirmekonusunda karşılaşılan planlama sorunlarını betimlemektir. Araştırma 1983 -2003 dönemde Türkiye'deki mevcut yükseköğretim kurumlarının öğretimelemanları, yurtdışına lisansüstü eğitim görmek için gönderilen öğrencileri veyurtiçindeki enstitülerde kayıtlı öğrencileri kapsamaktadır. Araştırma içingerekli veriler ÖSYM Yükseköğretim İstatistikleri, MEB Yükseköğretim GenelMüdürlüğü Kayıtları, YÖK Yükseköğretim Kurulu Kayıtlarından elde edilmiştir.Bu çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir:Son 20 yıllık dönemde öğrenci sayısı 4.5 kat artarken öğretim elemanısayısı yaklaşık 2.6 kat , öğretim üyesi ise 3 kat yükselmiştir. Akademik görevgruplarına göre, söz konusu dönemde en yüksek artış %305 ile öğretimüyeleri alanındayken, araştırma görevlilerinde ise bu artış %246 olarakkaydedilmiştir. Bu artışlar yıllara göre dalgalı bir tablo çizmekle birlikte,araştırma görevlisi havuzunun nicel açıdan yetersiz kaldığı belirlenmiştir.1983-2003 yılları arasında döneminde eğitim işgörenleri yetiştirmeyekatkıda bulunan özellikle Eğitim ve Eğitim Bilimleri Fakültelerinde ortalamaöğretim üyesine düşen öğrenci sayısının gelişme kaydetmekle birlikte 1983yılında 225, 1993 yılında 97 ve 2003 yılında 95 olduğu, ayrıca hem gelişmişve yeni üniversitelerarasında hem fakülteler arasında farklılıkların büyükolduğu saptanmıştır. Oysa özellikle bu fakültelerde eğitim sisteminin tümkademelerine eğitim işgörenleri yetiştirilmektedir. Bu durum yeterli öğretimkadrosu ve gerekli altyapı sağlanmasında hala sorunun önemli bir ölçüdedevam ettiğini göstermektedir.Son 20 yıllık dönemde Eğitim Bilimleri Enstitüleri 3'ten 7'ye, SağlıkBilimleri Enstitüleri 16'dan 39'a, Fen Bilimleri Enstitüleri 24'ten 66'ya veSosyal Bilimler Enstitüleri 22'den 69'a yükselmiştir. Böylece enstitüler sayısı76'dan 209'a yükselip gelişme kaydetmiştir. Enstitülerdeki toplam öğrencisayısında doktora ve yüksek lisans düzeyinde sırasıyla %370 ve %808'lik birartış olmuştur. Bu dönemde, yüksek lisans derecesini alanların sayılarıyaklaşık olarak %100 katlanmıştır, doktora derecesini alanların sayıları ise%248.5'lik artış göstermiştir. Doktora derecesini alanların yarısındanfazlasının üniversitelerde istihdam edildiği söylenebilir.Yurtdışında yükseköğretime öğretim elemanı yetiştirme uygulamalarıMEB tarafından 1416, 3797 ve 4307 sayılı kanunlar, YÖK tarafından 2547sayılı kanun hükümlerine göre yürütülmektedir. Yirmi yıllık dönemde sözüedilen tüm kanunlara göre yurtdışına gönderilenlerin toplam sayısı 7296 kişiolup, gönderilen ülkeler arasında ilk sırada ABD gelmektedir. Bunu İngiltere,Almanya ve Fransa izlemektedir. En çok öğrenci gönderilen bilim alanı fen -mühendisliktir. Bunu sosyal bilimler ve sağlık bilimleri izlemektedir.

Higher education bears the attribute of being an orienting sector fordevelopment and alteration of any society. Development plans and variousarrangements had been conducted in order to meet the necessity ofinstructors required for realization of higher education objectives. All of sucharrangements had been and are being realized under the scope of 1416,2547, 3797 and 4307 numbered Laws. It is obligatory to determine thecontent and especially the successful and unsuccessful aspects of thestudies conducted with regard to the training of instructors for the highereducation institutions under the scope of the aforementioned laws. Thefundamental objective of this research study is to describe the planningconsiderations encountered with regard to the training of instructors at thefaculties in the Universities, as general and at the lecturers in private sectors.The research comprises of the instructors at the higher education institutionsin Turkey, the students send to foreign countries, and the students enrolled inthe domestic institutions for the purpose of graduate education for the periodof 1983-2003. The data required to conduct the study had been compiledfrom the following documentation: CSSP Higher Education Statistics, theRecords of the Ministry of National Education, General Directorate of HigherEducation and records of the HEC Higher Education Council.The findings achieved as a consequence of this study could besummarized as follows:In the final 20 - years period, the number of students haddemonstrated an increase of 4.5 times, while the number of the instructorsincreased approximately 2.6 times and the number of the members of theuniversities had increased 3 times. According to the academic assignmentgroups, the highest rate of increase in the mentioned period had beenexperienced in the field of members of the university with 305 %, while thisrate of increase for the research assistants had been recorded to be 246 %.Such increase rates demonstrate a fluctuating table according to the yearsand it was determined that the pool of research assistants was insufficientfrom a quantitative aspect.Although the number of students per average instructor in theFaculties contributing to the training of lecturers and instructors, especiallythe Educational and Educational Science Faculties, for the period of 1983 -2003 had demonstrated significant development and such figures had beendetermined as 225 students per lecturer in 1983, 97 in 1993 and 95 in 2003.In addition, a significant difference between the faculties of both developedand newly established universities had been determined. However,especially such faculties of the universities train the educational lecturers forall levels of the education system. This fact demonstrates the persistence ofa significant consideration for fulfillment of adequate educational staff andnecessary infrastructure.In the last 20-year period, the number of the Educational ScienceInstitutions had increased from 3 to 7, the number of Health Care SciencesInstitutions had increased from 16 to 39, the number of the Institutes ofNatural Sciences had increased from 24 to 66 and the number of SocialScience Institutions had increased from 22 to 69. Thus, the overall number ofthe institutions had increased from 79 to 209 and demonstrated aprogression. The increase observed at the overall number of studentsadmitted to the doctorate and graduate education levels had been 370% and808%, respectively. In the same period, the number of the students grantedwith graduate degrees had been approximately doubled and demonstrated a100% increase and the number of the students granted with doctoratedegrees had demonstrated an increase of 248.5%. It could be possible tomention that more than half of the number of the individuals granted withdoctorate degrees had been employed by the universities.The practices for training instructors for higher education in foreigncountries had been executed by the Ministry of National Education inaccordance with the provisions of the 1416, 3797 and 4307 numbered Lawsand by HEC in accordance with the provisions of the 2547-numbered law.The overall number of the individuals send to the foreign countries inaccordance with the aforementioned laws within the 20-year period hadbeen 7296 and USA has the leading position among the receiving countriesas followed by England, Germany and France. The disciplines for which thehighest number of students are send abroad is the natural sciences -engineering, as followed by social sciences and health care sciences.