Sağlıklı bilgisayar kullanım eğitiminin ve çalışma ortamının kullanıcıların davranış ve sağlıklarına etkisi

Abstract

Bu çalışmada; bilgisayar kullanıcılarının bilgisayar kullanımından kaynaklanan sağlık problemlerini ortadan kaldırmak için, uygulanan `'Sağlıklı Bilgisayar Kullanım Esasları Eğitimi''nin ve bu programa bağlı olarak düzenlenen `'Bilgisayar Çalışma Ortamı''nın kullanıcıların davranışlarına ve sağlık durumlarına etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır.Araştırma dört bölümden oluşmaktadır. Araştırmanın birinci bölümünde; araştırmanın problemi, amaç, önem, sınırlılıkları ile bazı temel kavramların tanımları ve kısaltmaların açık yazılışları yer almaktadır. Araştırmanın ikinci bölümünde; sağlıklı bilgisayar kullanımı ile ilgili literatür taramasından elde edilen bilgiler aktarılmıştır. Bu bilgiler ; bilgisayar kullanımına bağlı hastalıklar, sağlıklı bilgisayar çalışma alanının düzenlenmesi ile ilgili bilgiler ve aktif-pasif önlemler anlatıldıktan sonra konu ile ilgili daha önce yapılan araştırmalara yer verilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde; araştırma modeli, çalışma grubu, veri toplama araçları, hazırlanan WEB sitesi, uygulama ve verilerin analizi anlatılmıştır. Araştırmanın dördüncü bölümünde: araştırmada elde edilen bulgular ve bu bulgulara dayanan yorumlara yer verilmiştir. Araştırmanın beşinci bölümünde; araştırmanın sonucu belirtilmiş ve öneriler yapılmıştır.Araştırmanın 50 kişilik çalışma grubunu, MEBS Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı karargahında çalışan personel ile 2005-2006 öğretim yılında eğitim gören kursiyerler oluşturmuştur. Çalışma grubunun tamamına, Keser(2004) tarafından geliştirilen ?Bilgisayar Çalışma Ortamlarının Değerlendirilme Anketi? uygulanarak, bilgisayar kullanıcılarının kendi IIIdeğerlendirmelerine göre bilgisayar kullanırken sağlık açısından yaptıkları hatalar ve doğrular ile bilgisayar çalışma ortamlarının uygunluğu tespit edilmiştir. Daha sonra 50 kişilik çalışma grubuna 1 saat süre ile sağlıklı bilgisayar kullanımı ve çalışma ortamını düzenleme konusunda eğitim verilmiştir. Aynı kişilere oluşturulan WEB sitesinin adresi verilerek daha ayrıntılı bilgilere ulaşabilecekleri anlatılmıştır.Kullanıcıların, 8 hafta süre ile eğitimde anlatılan konuları uygulamak için çaba harcamaları ve oluşturulan WEB sitesini ziyaret ederek bu konudaki bilgilerini geliştirmeleri istenmiştir. 8 hafta sonunda çalışma grubuna, başlangıçta uygulanan anketin sonuçlarına göre cevap yüzdesi beklentilerden farklı olan sorular ile çalışma şekli ve ortamında yaptıkları değişiklikleri belirlemeye yönelik sorulardan oluşan ve davranışlarındaki değişiklikleri belirtmelerine olanak sağlayan bir anket uygulanmıştır.Araştırmanın deneysel çalışması sonucunda elde edilen veriler MS Excel programı kullanılarak kaydedilmiş ve SPSS 10.0 programı ile istatistik bilgileri hesaplanmıştır. Aynı sorular arasında yüzde olarak farklılıkların olup olmadığı incelenmiş ve araştırma amaçları doğrultusunda yorumlanmıştır. Yapılan deneysel çalışma sonucundaki değerlendirmede Sağlıklı Bilgisayar Kullanma Esasları Eğitimi alan kişilerin gerek bilgisayar çalışma ortamlarında gerekse bilgisayar kullanım alışkanlıklarında değişiklik yaptıkları, eğitimde anlatılan konuları gerçek yaşamlarına uyarladıkları ve bu eğitimin bilgisayar kullanma eğitimlerinin başında verilmesi durumunda yanlış alışkanlıkları kazanmayacakları yönünde görüş belirttikleri görülmüştür.Anaokulu ve ilköğretim düzeyinden başlayarak her düzeyde sağlıklı bilgisayar kullanımı konusunda başlangıçta verilecek kısa süreli bir eğitimin sonradan kullanıcılarda oluşacak sağlık problemlerini önlemek için etkili olacağı görülmektedir. Bu maksatla bilgisayar eğitim programlarında sağlıklı bilgisayar kullanımı konusuna yer verilmelidir.

The purpose of this research is to assess the effectiveness of both Healthy Computer Use Training Program, prepared in order to prevent computer users from the health risks of computer use, and Healthy Computer Working Environment, prepared according to training program, on the habits and health situations and of computer users.There are four parts in the research. In the first part, the problem of the research, purpose, importance, limitations, and some basic definitions is explained. In the second part of the research information is given that obtained from literature search. This information is comprised from the health problems caused by computer use, information about healthy computer using setting and active-passive measures. And the last section of the second part is about researchs had been made before on the same subject. At the third part of the research, research model, working group, data collection insruments, WEB site which is prepared for the research, execution and data analysis are explained. At the fourth part of the research the findings and the comments according to these findings take place. At the fifth and final part of the research, the result of the research is explained and some proposals have been made.VThe research group comprise from 50 computer users of Turkish Army CIS School who are officers and NCOs working at the HQ and ongoing courses. At the beginning, ?Computer Working Environment Assessment Survey? which had been developed by Keser (2004) was given to the all study group. With the results of this survey, the good and bad habits of computer users were identified according to participants? assessments. After that survey, an one hour course about healthy computer use and healthy computer working environment has been given to the participants. Also the address of the Healthy Computer Use WEB site has been given to group as a reference document.The participants were requested to apply the healthy computer using rules explained in the course and also requested to visit the WEB site prepared for this purpose. After 8 weeks executing period, another survey, `?Healthy Computer Use Final Survey??, which was prepared related to the answers that show differences from the expectations in the first survey. Also this survey asks questions to the participants about changes they made with their computer working environment and style after the course.Data were analyzed by using SPSS and MS Excel program, The percentages of the answers to the same questions were evaluated to find differences. And results were evaluated on the aims of the research. The results showed that the people, who had been given the course, tried to change their computer working environment and tried to change their own bad computer using habits. Educated people applied the rules that they learned during the course on their real life. All the group members mentioned that, they would not have bad computer using habits if this course had been given to them at the beginning of their computer life.Starting from the primary school, at all levels a short lesson about the healthy computer use will prevent the serious illnesses that is related to computer use. Hence, it is better to give healthy computer using lessons as a part of computer related courses.