Orta sosyo ekonomik düzey lise I-II sınıf öğrencilerinin tümdengelime dayalı akıl yürütme ve soyut düşünme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada orta sosyo ekonomik düzeyde orta ergenlik ve son ergenlikte tümdengelime dayalı akıl yürütmenin iki türü olan Modus Tollens ve Modus Ponnes'in soyut düşünme ile ilişkisi araştırılmıştır. Araştırma var olan durumu belirlemeye yönelik olan ilişkisel tarama türü bir araştırmadır. Araştırmada Mamak ve başkent süper lisesi hazırlık ve ikinci sınıf öğrencilerinde 85 öğrenci çalışma grubu olarak katılmıştır.Tümdengelime dayalı akıl yürütmeye ilk kez Piaget tarafından araştırılmıştır. Piaget'in yaklaşımı düşüncenin erken dönemlerinde başlayıp zaman içinde hipotetik dedüktif akıl yürütmenin nasıl geliştiğini incelemek şeklidedir. Piaget'e göre bu akıl yürütme biçimi somut işlemler evresinde de kısmen görülmesine karşın en yoğun ve sistemli bir biçimde 11 yaşlarında başlayan formel veya önermeli işlemler evresinde yapılmamaya başlanır. Bu evrede somut işlemler döneminde var olan sınıflama biçimleri sembolik ifadeler olan önermeler ile yer değiştirmekte ve kobinatuar sistemin değişik birleştirme biçimleri gerçekleşmektedir. Bu değişik birleştirme biçimleri üzerine INRC grubunun da etkide bulunmasıyla bu önermelerden hareketle tümdengelime dayalı akıl yürütmeler oluşmaktadır. Ancak Piaget asıl olarak bilimsel akıl yürütmenin nasıl geliştiğini incelemektedir. Bilimsel akıl yürütmenin bir parçası olarak tümdengelim oraya çıkmaktadır.Wason(1966) geliştirip uyguladığı THOG taskı sonucunda yetişkinlerin % 70 tümdengelime dayalı akıl yürütme görevinde başarısız olmuşlardır. Bu çalışmadan sonra tümdengelime dayalı akıl yürütmenin yapısı ve nasıl bir süreç olduğuna ilişkin çok sayıda araştırma yapılmıştır. Tümdengelime dayalı akıl yürütme üzerine yapılan araştırmalarda genellikle tümdengelimin modus ponnens(ön bileşenin doğrulanması), modus tollens(art bileşenin yanlışlanması) affirmation of consequent(art bileşenin doğrulanması), Denial of antecedent(ön bileşenin yanlışlanması) , Syllogistic(kıyas), Geçişlilik türleri araştırılmaktadır. Tümdengelime dayalı akıl yürütmeyi açıklayan üç temel yaklaşım olduğu görülmektedir. Evrim kuramı ve olgusal bilgiye dayanan yaklaşım, Zihinsel Kuralar yaklaşımı, Zihinsel Modeller yaklaşımı tümdengelime dayalı akıl yürütmenin nasıl gerçekleştiğini farklı şekillerde açıklayan yaklaşımlardır. İlk yaklaşım bu akıl yürütme biçimini evrim süreci sırasında çevreye uyumun bir sonucu olarak kazanıldığını savunmaktadır. Olgusal bilgiye dayanan yaklaşım ise tümdengelime dayalı akıl yürütmeyi dış dünya ile etkileşim sonucu insanların çıkarımlar yapması ve bu çıkarımların tekrarlanması sonucu oluşan şemalarla açıklamaktadır. Bu şema oluşturma yeteneği evrim sonucu kazanılmış bir özelliktir. Bu yaklaşım MT'nin MP den daha zor olduğunu savunmaktadır.Zihinsel kurallar yaklaşımı insanların tümdengelime ilişkin akıl yürütmenin kuralları ile donatılmış olduğunu bir problemle karşılaşıldığı zaman bu kurallara göre akıl yürütüldüğünü savunmaktadır. Bu yaklaşımda MT'nin MP den daha zor olduğunu çünkü insanların zihinlerinde MP ile ilgili kurallar olduğunu ancak MT ile ilgili kurallar olmadığını savunmaktadır.Zihinsel modeller yaklaşımına göre insanlar dünya ile ilgili modeller kurarlar ve bu modeller ile düşünürler. Tümdengelime dayalı bir akıl yürütme durumunda da insanlar öncüllerden bir model kurarlar ve buna göre akıl yürütürler. Bu yaklaşıma göre de MT MP den zordur çünkü olumsuzlama olduğu için karmaşık bir model kurulması gerekmektedir.Her üç yaklaşımda tümdengelime dayalı akıl yürütmenin geç gelişen bir süreç olduğunu Piaget gibi soyut düşüme ile ilişkili olduğunu savunmaktadır.Bu araştırmanın sonucunda MP ve soyut düşünmeyi ölçen AFAYT'tan alınan puanların yaşla beraber anlamlı bir biçimde arttığı bulunmuştur. MT ve yaş ilişkisinde anlamlı bir fark bulunamamıştır. MT nin MP den daha zor olduğu sonucu bu araştırmanın bulgularından çıkmamaktadır. Araştırmanın bulgularına göre MT ve MP nin soyut düşünme ile bir ilişkisi bulunamamıştır.

In this study the relation between MT-MP which are two ways of reasoning based on deduction in middle-last adolescence in middle social-economical level and formal operation was investigated. This studying is a descriptive research. Mamak and Baskent Super High Schools' 85 students were selected as a studying group. Students were either in English Prep. Class or in second grade.Reasoning based on deduction was researched by Piaget for the first time. Piaget's approach is to examine how hypotetic deductive reasoning starts in early thinking and how it develops after that. According to Piaget , even though this reasoning style is seen partly in consentrate operation, it begins to be applied most systematicly and often in formal or proposition stage which starts in 11 years of age. In this stage forms of classifications which exist in concentrate operation stage changes with propositions, which are symbolic expressions, and the system of combinations' different conjuction types occur. Reasoning based on deduction occurs by the effect of INRC group on this different conjuction types. But Piaget mainly studied how scientific reasoning develops. According to Piaget deduction occurs as a part of scientific reasoning.As a result of THOG Task, which was developed and applied by Wason (1966), %70 of adults failed on the task of deductive reasoning. After this studying, alot of researches were made about the structure of reasoning based on deduction and how this process work. In the researhes which are about reasoning based on deduction, generally modus ponnens, modus tollens, affirmation of consequent, Syllogistic and transsivity typeis of deduction have been investigating.It seems that there are three approachs that explains reasoning based on deduction. Evolotion Theory and the approach which is based on factual knowledge, Mental Rules Approach, Mental Models Approach are the approaches that explain in different ways how reasoning based on deduction occurs. The first approach supports that this reasoning type was gained as a result of an accomadation during evolotion progress. The approach which is based on factual knowledge, explains reasoning based on deduction with schemes that are created as a result of the fact that people's inference by connecting with out world and these inference's again. This scheme creation talent is something which is gained as result of evolotion. That claims that MT is harder than MP.Mental Rules approach claims that people are equipment with reasoning based on deduction rules and when people face a problem they do reasoning according to these rules. This approach supports MT is harder than Mp too , because people have rules on their minds about Mp and they do not have rules about MT.According to Mental Models Approach, people make models about world and they think with these models. In the situation of reasoning based on deduction, people make a model from premisses and do reasoning according to that. According to this approach MT is harder than MP too because it supposed to be create a complex model because of negation.All of these approachs supports that rasoning based on deduction is a progress which develops longer and connected with formal thinking like Piaget says.As a result of this research it was found that scores taken from AFAYT which measures MP and formal thinking, increases significantly. It couldn't be found any significant difference between MT and AFAYT relation. As a result of this research it can't say that MT is harder than MP. According to the results of the research, Mt and MP have no relation with formal thinking.