Özel eğitim ve genel eğitim öğretmenlerinin tükenmişliklerine etki eden değişkenlerin irdelenmesi

Abstract

Bu çalışmada özel eğitim ve genel eğitim öğretmenlerinin meslekitükenmişlik düzeylerine etki eden değişkenler bir model çerçevesindeirdelenmiştir.Araştırmanın örneklemini, 2006?2007 eğitim-öğretim yılında Antalya İlmerkezindeki resmi ve özel ilköğretim ve ortaöğretim okullarında ve resmi veözel özel eğitim okullarında görev yapmakta olan 450 öğretmenoluşturmaktadır.Elde edilen verilerin istatistiksel analizlerinde yapısal eşitlik modelindeyer alan yol analizi kullanılmıştır. Göstergelerin örtük değişkenleri ne orandatemsil ettiğinin saptanması amacıyla önce ölçme modelleri test edilmiştir.Daha sonra, ölçme modeli tarafından doğrulanan yapılar arasındaki ilişkileriaraştırmak için iki alternatif ve bir temel yapısal model test edilmiştir.Analizler sonucunda elde edilen bulgular aşağıda özetlenmiştir.1. Birinci alternatif yapısal modelde, özel eğitim ve genel eğitimöğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri, mesleki öz-yetkinlik inançları,mesleki sosyal destek algıları, problem davranışlara yükledikleri nedenselfaktörler, problem davranışlardan rahatsız olma dereceleri ve problemdavranışlarla başa çıkma yolları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu modelde,her iki öğretmen grubunda da çoğu uyum indeksinin kabul değeri koşullarınıkarşılamaması ve özel eğitim öğretmenleri için test edilen modelde, problemdavranışlar?rahatsız edici davranışlar ile mesleki yetkinlik, mesleki sosyaldestek ile problem davranışlar?başa çıkma, problem davranışlar?rahatsızedici davranışlar ile problem davranışlar?başa çıkma; genel eğitimöğretmenleri için test edilen modelde ise, problem davranışlar?rahatsız edicidavranışlar ile mesleki tükenmişlik, problem davranışlar?rahatsız edicidavranışlar ile mesleki yetkinlik, problem davranışlar?rahatsız edicidavranışlar ile problem davranışlar?başa çıkma, mesleki yetkinlik ile problemdavranışlar?başa çıkma değişkenleri arasındaki t değerlerinin anlamlıçıkmaması nedeniyle bu modelin her iki grup için de kabul koşullarınıkarşılamadığı belirlenmiştir.2. İkinci alternatif yapısal modelde, özel eğitim ve genel eğitimöğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri, mesleki öz-yetkinlik inançları,mesleki sosyal destek algıları ve problem davranışlarla başa çıkma yollarıarasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu modelde, her iki öğretmen grubu için deçoğu uyum indeksinin kabul edilebilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ancak,özel eğitim öğretmenleri için test edilen modelde, mesleki sosyal destek ileproblem davranışlar?başa çıkma yolları arasında, genel eğitim öğretmenleriiçin test edilen modelde ise mesleki yetkinlik ile problem davranışlar?başaçıkma yolları arasındaki t değerlerinin anlamlı çıkmaması nedeniyle bumodelin her iki grup için de kabul koşullarını karşılamadığı belirlenmiştir.3. Temel modelde, mesleki tükenmişlik, mesleki yetkinlik ve meslekisosyal destek değişkenleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Bu modelde, heriki öğretmen grubu için çoğu uyum indeksinin kabul değeri koşullarınıkarşıladığı belirlenmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkiler incelendiğinde ise,her iki öğretmen grubunda da mesleki sosyal desteğin mesleki yetkinliğianlamlı ve olumlu yönde, mesleki tükenmişliği ise anlamlı ve olumsuz yöndeetkilediği; mesleki yetkinliğin mesleki tükenmişliği anlamlı ve olumsuz yöndeetkilediği tespit edilmiştir. Bu durumda, temel modelin bütün modeller içindekabul edilebilir en iyi model olduğuna karar verilmiştir.Anahtar SözcüklerTükenmişlik, Mesleki Yetkinlik, Mesleki Destek, Problem Davranışlar,Yapısal Eşitlik Modeli

This study aims to analyze the variables influencing the vocationalburnout level of special and general education teachers within the frameworkof a model.The sampling of the research consists of 450 teachers serving inpublic and private elementary and secondary schools and public and privatespecial education schools located in the city centre of Antalya during theacademic year 2006-2007.The path analysis used in the structural equality model has been usedfor the statistical analysis of data. First, the measurement models have beentested in order to find how the results represent latent variables; afterwards,two alternative models and a basic structural model have been tested inorder to investigate the relations between the measurement model verifiedstructures.The findings are summarized as follows:1.In the first alternative structural model, the relation between theburnout level of special and general education teachers, their beliefs abouttheir self-efficacy, their perceptions about vocational social support, thecauses of behavior problems, their level of disturbance over behaviorproblems and the ways of coping with this behavior problems have beenexamined. This model has been observed to fail on different grounds. First,many of the goodness of fit indexes have failed to meet the acceptableconditions. Furthermore, t values concerning the relation between behaviorproblems - disturbing behaviors and vocational efficacy; vocational socialsupport and behavior problems -ways of coping with them; behaviorproblems -disturbing behaviors ?ways of coping have been observed to beinsignificant. On the other, the model tested for general education teachershas presented meaningless results for the relation between behaviorproblems - disturbing behaviors and vocational burnout, behavior problems -disturbing behaviors and vocational efficacy, behavior problems ?disturbingbehaviors and ways of coping with them, and vocational efficacy andbehavior problems -ways of coping with them.2. In the second structural alternative model, the burnout level ofspecial and general education teachers, their self-efficacy beliefs, and theirperceptions related with vocational social support and their ways of copingwith them have been examined. In this model, it has been observed thatmany of the goodness of fit indexes for both groups seemed acceptable. But,the model tested for the special education teachers failed to meet theacceptable conditions since the t values concerning the relation between thevariables of vocational social support and behavior problems -ways of copingwith them have been found to be insignificant. On the other hand, the modeltested for general education teachers was observed to be inapplicable sincethe t values concerning the relation between the variables of vocationalefficacy and behavior problems -ways of coping with them have been foundto be insignificant. Therefore, the model has been considered to fail inmeeting the acceptable conditions for both groups.3. In the basic model, the relation between the variables of vocationalburnout, vocational efficacy and vocational social support have beeninvestigated. In this model, many of the goodness of fit indexes have beenobserved to meet the acceptable values for both teacher groups. When therelation between the variables have been dwelled on, it has been understoodthat vocational social support influenced the vocational efficacy in ameaningful and positive way while it exerted significant and negativeinfluence on vocational burnout. On the other hand, it has been beholden thatvocational efficacy affected vocational burnout in a significant and negativeway. As a result of these findings, it has been decided that the basic modelproved to be the most acceptable and applicable among all the models.Key WordsBurnout, Vocational efficacy, Vocational Social Support, BehaviorProblems, Structural Equation Modeling