Genel liselerde bütçe yönetimine ilişkin karşılaştırmalı bir çözümleme

Abstract

Bu araştırmanın amacı Anadolu liselerinin gelir ve giderlerinin betimlenmesi, görev yapmakta olan okul müdürlerinin yeterlik, etkinlik, katılımlı bütçe, hesap verebilirlik, saydamlık, esneklik boyutlarında bütçe yönetimi konusundaki görüşlerinin ortaya konulması, okullarda bütçeden kaynaklı yaşanan sorunların belirlenmesi ve çözüm önerilerinin ortaya konulması, okul müdürlerinin tasarladıkları bütçe yönetim sisteminin betimlenmesi ve bütçe yönetiminde kendi rollerine ilişkin görüşlerinin betimlenmesi, okulların bütçe yönetimi süreçlerinin okul bileşenlerinin (okul müdürü, öğretmen, öğrenci, veli, okul aile birliği üyesi) okul yaşantılarına yansımalarını onların deneyimlerinden yola çıkarak çözümlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında Türkiye'deki Anadolu liselerinde bütçe yönetimini okul müdürlerinin görüşleri doğrultusunda betimlemek ve okul bütçe uygulamalarının okul bileşenlerinin gündelik yaşantılarına yansımalarını onların deneyimlerinden yararlanarak ortaya çıkarmak için nicel ve nitel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Araştırmanın nicel kısmı tarama modeli, nitel kısmı ise olgubilim (fenomonoloji) desenine uygundur. Araştırmanın nicel boyutunda hedef evreni temsil edecek örneklemin belirlenmesi için tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak örneklem sayısı 1180 olarak belirlenmiştir. Belirlenen örneklemden verilerin toplanması ise araştırmacı tarafından geliştirilen `Bütçe Yönetimi Konusunda Anadolu Lisesi Müdürlerinin Görüşleri Anketi` ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda ise örnekleme türü olarak maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılarak üç farklı sosyo ekonomik bölgedeki okullarda bulunan 12 okul müdürü, 12 öğretmen, 12 öğrenci, 12 öğrenci velisi ve 12 okul aile birliği üyesi ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sırasında araştırmacı tarafından oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılmıştır. Nicel verilerin çözümlenmesinde alt problemlere yanıt verebilmek için SPSS 13 programı kullanılmıştır. Verilerin analizinde araştırmanın problemine ve araştırma sorularına uygun olarak betimsel istatistiklerden frekans, yüzde, ki kare, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), korelasyon analizi ve regresyon analizi gibi istatistiksel teknikleri kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verilerin deşifrelerinin yapılması, kodlanması, temalarının oluşturulması için ise MAXQDA nitel veri analizi programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tüm okullara belirli bir ödenek sağlandığı ancak sağlanan ödeneğin yeterli olmadığı ve harcama prosedürü ile ilgili sıkıntılar yaşandığı belirlenmiştir. Ayrıca okul müdürlerinin ve okul bileşenlerinin görüşlerine göre okullarda bütçe kaynaklı sorunlar yaşandığı ve okulun kaynaklarının sınırlı olduğu, bölgeler arası farklılıklar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bir başka sonuç ise okulların bütçe yönetimlerinin müdür ve birkaç okul bileşeni ile sınırlı olduğudur. Elde edilen bulgular doğrultusunda okulların bütçe yapılanmalarının bütçe kaynaklı sorunlarını giderecek şekilde yeniden yapılanmasına gereksinim duyulduğu görülmektedir. Bu nedenle daha fazla okul bileşeninin katılım sağlayacağı, merkezi ve yerel bütçe kaynaklarının birlikte kullanılabileceği ve harcama prosedürlerinin okulun gerkesinimlerini karşılamada kolaylık oluşturacağı bir sistem tasarlanmasına gereksinim duyulmaktadır.

The purpose of this research is to describe the income and expenditures of the Anatolian High Schools, to lay out the views of school principals on budget management in terms of 'competence, effectiveness, participatory budget, accountability, transparency, flexibility', to identify the problems originating from the budget in schools and to determine solution proposals, to describe the budget management system designed by school principals and their views on their role in budget management, to analyze the reflection of the school constituents of the school budgeting processes (principal, teacher, student, parent, school council member) on their school experiences. Quantitative and qualitative research methods have been used together in order to describe budget management in the Anatolian High School in Turkey based on the views of the school principals and to reveal the effects of budget applications on the daily life of school constituents by taking advantage of their experiences. The quantitative part of the research is suited to the screening model and the qualitative part is suited to the pattern of phenomenology. In order to determine the sample that would represent the target universe in the quantitative dimension of the study, the number of samples was determined as 1180 using layered sampling method. The collection of the data from the selected sample was carried out with the `Questionnaire Survey of Anatolian High School Principals on Budget Management` developed by the researcher. In the qualitative dimension of the study, interviews were conducted with 12 school principals, 12 teachers, 12 students, 12 student parents and 12 school council members in three different socioeconomic regions using maximum diversity sampling as sampling type. Semi-structured interview forms created by the researcher were used during the interviews. The SPSS 13 program was used to solve the sub-problems in the analysis of quantitative data. Statistical techniques such as frequency, percentage, chi square, one way analysis of variance (ANOVA), correlation analysis and regression analysis were used in descriptive statistics in accordance with research problem and research questions. In order to construct, encode and generate the decoding of the qualitative data of the study, the MAXQDA qualitative data analysis program was used. As a result of the research, it has been determined by the Ministry of National Education that all schools are provided with a certain amount of allowance but the payment is insufficient and there are concerns regarding the expenditure procedure. Also, according to the views of school principals and school constituents, it was concluded that there were budgetary problems in the schools and the resources of the school were limited and there were differences between regions. Another result is that the budgetary management of schools is limited to the principal and several school constituents. In the light of the findings, it is seen that the budget structures of the schools are required to be restructured in such a way as to eliminate budgetary problems. It is therefore necessary to design a system in which more school constituents will be involved, central and local budget resources can be used together and expenditure procedures will be easier to meet the needs of the school.