Ortaöğretim Düzeyindeki Çocukların Okul Dışında Kalma Nedenleri ve Deneyimleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı Türkiye'de ortaöğretim çağ nüfusunun okul dışında kalmasını etkileyen bireysel, toplumsal, ekonomik, kültürel ve mekansal değişkenleri belirlemek ve okul dışındaki çocukların okul dışında kalma sürecinde deneyimlediklerini onların görüşlerine dayalı olarak betimlemektir. Araştırmada karma yöntemli desenlerden olan `açımlayıcı sıralı desen` kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda örgün eğitim dışında kalan nüfusun sosyoekonomik özelliklerini belirlemek amaçlanmıştır. Nicel veriler, Devlet İstatistik Enstitüsü'nün (DİE) 2003 yılı ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'nun 2011 ve 2016 yıllarında yaptığı Hanehalkı Bütçe Anketlerinden elde edilmiştir. Ortaöğretim çağındaki çocukların okul dışında kalma sürecini ve deneyimlediklerini ortaya çıkarmak için de nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden olan `olgubilim` deseni kapsamında yürütülmüştür. Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden `maksimum çeşitlilik örnekleme` yöntemi kullanılmıştır. Nitel veriler, okul dışında kalmış 36 kişiyle yapılan bireysel ve odak grup görüşmelerinden elde edilmiştir. Görüşmelerde araştırmacının oluşturduğu yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.Nicel verilerin çözümlemesinde, bağımlı değişken ikili ve kesikli olduğu için Binary lojistik regresyon kullanılmıştır. Nitel verilerin çözümlemesinde ise betimsel çözümleme yaklaşımı benimsenmiş, daha ayrıntılı verilerin çözümlenmesinde ve değerlendirilmesinde ise içerik çözümlemesi kullanılmıştır. Üç yıla ilişkin analizlerde cinsiyet, yerleşim birimi (kır-kent), sağlık güvencesi, engel durumu, anne ve baba eğitim düzeyi ile hanehalkı büyüklüğü değişkenlerinin okul dışında kalmayı anlamlı şekilde yordadığı, ancak kişi başı yıllık gelir değişkeninin yalnızca 2016 verilerinde anlamlı yordayıcı olduğu bulunmuştur. Sağlık güvencesi, engel durumu, anne ve baba eğitim düzeyi, hanehalkı büyüklüğü ve kişi başı yıllık gelir değişkenlerinin cinsiyete ve yerleşim yerine göre okul dışında kalmada etkili yordayıcılar olduğu bulunmuştur. Görüşmelerden bireysel, ailesel, kültürel, eğitimsel ve toplumsal etmenlerin okul dışında kalma sürecindeki belirleyicilikleri ortaya çıkmıştır.Anahtar Sözcükler: Okul dışında kalma, okul terk, eğitim hakkı.

The aim of this study is to determine the individual, social, economic, cultural and spatial variables that affect the exclusion of the population of Secondary Education from school in Turkey and to describe what they experience in the process of exclusion from school based on their views.In this study, the `exploratory sequential pattern` was used which is a mixed method pattern. Quantitative research has been preferred for determining socioeconomic characteristics of the population that is out of formal education. Quantitative data were obtained from the household budget surveys conducted by the State Statistical Institute (SIS) in 2003 and Turkish Statistical Institute (TUIK) in 2011 and 2016. Qualitative research approach has been used to find out what and who caused the children in secondary school age to stay out of school.The study was carried out within the context of the phenomenological pattern, that is one of the qualitative research patterns. Maximum variety sampling method of the purposeful sampling methods was used in the study. Qualitative data were obtained from focus group interviews and interviews with 36 people who were out of school. Semi-structured interview forms created by the researcher were used in the interviews. For the analysis of the quantitative data in the scope of the research, binary logistic regression was used because the dependent is binary and discrete (student 1/not student 0). For the analysis of the qualitative data obtained from interviews, descriptive analysis approach was adopted and in the analysis and evaluation of more detailed data a content analysis was used. In the analysis of three years (2003, 2011, 2016), gender, settlement unit, health assurance, disability status, maternal and paternal education levels and household size variables significantly predicted to stay out of school but the annual income per capita variability was found to be a significant factor only in the data of 2016. In addition, health assurance, disability status, mother and father education levels, household size and annual income per capita variables were found to be effective predictors of staying out of school compared to gender and location. It was found through the interviews that individual, familial, cultural, educational and social factors emerge as determinants in the process of staying out of school.Key Words: Out of school, school dropouts, education right.