3-5 yaş arası çocuklara yönelik Zihin Kuramı Ölçeğinin geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışmada üç, dört ve beş yaşındaki çocukların zihin kuramı becerilerini değerlendirmeye yönelik Zihin Kuramı Ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya normal gelişim gösteren, anadili Türkçe olan, alıcı dili kronolojik yaşı ile uyumlu 528 çocuk katılmıştır. Temel araştırma modellerinden açımlayıcı araştırma olarak yürütülen bu araştırmada, çocukların alıcı dil düzeyleri Türkçe Erken Dil Gelişimi Testinin alıcı dil alt alanı kullanılarak belirlenmiştir. Kronolojik yaşı ile uyumlu alıcı dil becerilerine sahip olmayan çocuklar çalışmaya dahil edilmemiştir. Kapsam geçerliğini belirlemek amacıyla Uzman Görüş Formu kullanılmıştır. Ölçüt geçerliği çalışmaları kapsamında Keçeli-Kaysılı (2013) tarafından uyarlanan zihin kuramı görevleri kullanılmıştır. Çocuklarla okul yetkililerin gösterdiği sessiz ve dikkat dağıtıcı unsurların olabildiğince az yer aldığı bir odada bireysel olarak çalışılmıştır. Zihin Kuramı Ölçeğinin geçerlik çalışmaları kapsamında kapsam geçerliği, yapı geçerliği, ölçüt geçerliği ve madde ayırıcılıkları incelenmiştir. Zihin Kuramı Ölçeğinin kapsam geçerliği ve maddelerin seçilmesi amacıyla uzman görüşleri incelenmiştir. Uzman görüşleri doğrultusunda maddelerin çocukların özelliklerine ve zihin kuramıyla ilgili kuramsal yapıya uygun ve yeterli olduğuna karar verilmiştir. Ölçeğin yapı geçerliğine ilişkin analizlerde, kategorik değişkenler için faktör analizi ve temel bileşenler faktör analizi kullanılmıştır. Buna göre, üç ve dört yaşa yönelik ölçeklerde 27 maddeden oluşan Yüz İfadeleri, Durum Hikayeleri, Bilgi Sahipliği, İstekler ve İnançlar alt alanlarının yer aldığı; beş yaşa yönelik ölçekte ise 26 maddeden oluşan Yüz İfadeleri, Durum Hikayeleri, İstekler, İnançlar ve Gizli Duygular alt alanlarının yer aldığı Zihin Kuramı Ölçeği elde edilmiştir. Yapı geçerliği çalışmaları kapsamında elde edilen yapıyı doğrulamak için doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Model veri uyumuna yönelik X2 manidarlığı, X2/sd değeri ve uyum iyiliği indeksleri değerlendirildiğinde her yaş düzeyinde model-veri uyumunun mükemmel olduğu görülmüştür. Ayırıcılık geçerliği kapsamında madde toplam puan korelasyonlarına Nokta Çift Serili ve Spearman Brown Sıralı Farklar Korelasyon Katsayısı kullanılarak bakılmıştır. Buna göre, maddelerin genel olarak oldukça yüksek düzeyde ayırıcı olduğu belirlenmiştir. Ölçüt geçerliği kapsamında, zihin kuramı görevlerinden elde edilen toplam puanlar ile Zihin Kuramı Ölçeği arasındaki ilişkiler Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılarak hesaplanmıştır. İki ölçüm arasındaki ilişkilerin orta ve yüksek olduğu bulunmuştur. Ölçeğin güvenirlik çalışmaları kapsamında test tekrar test ve iç tutarlık katsayıları incelenmiştir. Test-tekrar-test güvenirliklerinin, üç ve beş yaş genel olarak yüksek; dört yaş için ise yüksek ve kabul edilebilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Alt alanlara ilişkin iç tutarlılık katsayılarının tüm yaşlara yönelik ölçekte .42 ve .84 arasında değiştiği bulunmuştur. Yüz İfadeleri ve Durum Hikâyelerinin güvenirliklerinin diğer alanlara göre daha düşük olmasının bu alanların içeriğinde yer alan maddelerin sayısından kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Sonuç olarak, Zihin Kuramı Ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir araç olduğu ve alana katkı sağlayabilecek nitelikte olduğu değerlendirilmiştir.

The aim of this study was to develop the Theory of Mind Scale to assess the theory of mind skills of three, four and five years old children. The study included a total of 528 children with normal development, whose native language was Turkish and whose reciptive language was compatible with the chronological age. In this study, which was conducted as an exploratory study as one of the basic research models, the receptive language levels of children were determined by using the Receptive Language Subtest of the Turkish Early Language Development Test. Children who do not have age-appropriate receptive language skills were not included in the study. The Expert Opinion Form was used to determine the scope of validity. For the criterion validity, the tasks of theory of mind adapted by Keçeli-Kaysılı (2013) were used. Children were assessed individually in a silent room which is free from the distracting elements in school. The scope validity, construct validity, criterion validity and item discrimination were examined within the scope of validity analysis of the Theory of Mind Scale. Scope validity of the scale was examined based on the experts' opinions and it was concluded that the items were appropriate and sufficient for the characteristics of children and the theoretical structure of the theory of mind. In the analysis of the construct validity of the scale, factor analysis and principal components factor analysis were used for categorical variables. As a result, the scale for three-and four-year olds consisted of 27 items with the subscales of Facial Expressions, Situation Vignettes, Knowledge Access, Desires, and Beliefs while the scale for five-year olds consisted of 26 items with the subscales of Facial Expressions, Situation Vignettes, Desires, Beliefs and Hidden Emotions.Confirmatory factor analysis was used to confirm the structure obtained in the construct validity studies. When X2 / sd value and goodness of fit indices for model data fit were evaluated, it was found that X2 significance for model-data fit was excellent at all age levels. Within the scope of discriminant validity, item total score correlations were evaluated by using Point Biserial Correlation and Spearman Brown Ordered Differences Correlation Coefficient. Accordingly, it was determined that the items had high item discrimination. For the criterion validity, the relationships between the total scores obtained from theory of mind tasks and the Theory of Mind Scale were calculated using the Pearson Product-Moment Correlation Coefficient. The relationships between the two measurements were found to be moderate and high.Test-retest and internal consistency coefficients were examined for the reliability of the scale. Test-retest reliability was high for three and five year old children, while it was found to be high and acceptable for four year old children. The internal consistency coefficients of the subscales were found between .64 and 1.00. The lower reliability scores obtained for the Facial Expressions and Situation Vignettes subscales was considered as a result of the number of items included in these subscales. It was concluded that Theory of Mind Scale was a valid and reliable tool and could contribute to the field.