Demokrat Parti döneminde Erzurum milletvekilleri ve TBMM'deki faliyetleri (1950-1960)

Abstract

1924 yılında kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kısa bir süre sonra Takriri Sükûn Kanunu ile kapatılması, 1930 yılında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın da kendisini feshetmek zorunda kalması Türkiye'de çok partili hayata geçiş denemelerinin başarısızlıkla sonuçlanmasına sebebiyet vermiştir. Bu durum ise 1945 yılına kadar yeni bir parti kurulması konusunda adım atılmamasına neden olmuş ve Cumhuriyet Halk Partisi tek parti olarak devleti yönetmiştir.II. Dünya Savaşı'nın son yıllarında başlayan liberalleşme süreciyle birlikte yeni partilerin kurulmasının yolu açılmış ve 18 Temmuz 1945'de Millî Kalkınma Partisi'nin kurulmasıyla Türkiye'de bir kez daha çok partili hayata geçiş yaşanmıştır. Bu gelişmenin ardından kurulan ikinci siyasi parti ise CHP'deki parti içi muhalefet hareketinden doğan Demokrat Parti olmuştur. 7 Ocak 1946 kurulan Demokrat Parti, 1946 genel seçimlerinde oyların sadece %13,1'ini alırken, 1950 genel seçimlerinde ise oyların %53,3'ünü alarak tek başına iktidar olmuştur. 1954 ve 1957 genel seçimlerinden de birinci parti olarak çıkan Demokrat Parti ülkeyi 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan askeri müdahaleye kadar tek başına yönetmiştir.Bu on yıllık süreç boyunca Erzurum, Demokrat Parti'yi desteklemiş ve seçimleri Demokrat Parti'nin adayları kazanmıştır. Çalışmamızda 1950-1960 yılları arasında Erzurum'u temsil eden milletvekillerin hayatları ve meclisteki faaliyetleri, başta TBMM Albümü, TBMM Zabıt Cerideleri ve milletvekillerinin hal tercümeleri olmak üzere birinci el kaynaklar ışığında ele alınacaktır.

The closure of the Progressive Republican Party, which was founded in 1924, with the Law of Takriri Sükûn, and the fact that the Free Republican Party, which was founded in 1930, had to dissolve itself, resulted in the failure of attempts to transition to a multi-party system in Turkey. This situation caused no steps to be taken to establish a new party until 1945, and the Republican People's Party ruled the state as a single party.With the liberalization process that started in the last years of the Second World War, the way for the establishment of new parties was opened and with the establishment of the National Development Party on July 18, 1945, a transition to a multi-party system was experienced once again in Turkey. The second political party established after this development was the Democrat Party, which emerged from the intra-party opposition movement in the CHP. The Democratic Party, which was founded on January 7, 1946, received only 13.1% of the votes in the 1946 general elections, while in the 1950 general elections it became the sole government with 53.3% of the votes. The Democratic Party, which emerged as the first party in the 1954 and 1957 general elections, ruled the country alone until the military intervention on 27 May 1960.During this ten-year period, Erzurum supported the Democrat Party and the candidates of the Democratic Party won the elections. In our study, the lives of the deputies representing Erzurum and their activities in the parliament between the years 1950-1960 will be discussed in the light of first-hand sources, especially the TBMM Album, the TBMM Minutes and the translations of the deputies.