İklim Değişikliği Etkisiyle Artan Sellerde Risk Yönetimi İçin Bir Model Önerisi ve Edirne Örneği Üzerinden İncelenmesi

Abstract

İklim değişikliği tüm Dünya'yı farklı şekil ve boyutlarda etkileyen, insanlığın günümüzdeki en büyük ortak küresel sorunlarından biridir. Pek çok alanda olumsuz etkileri giderek daha fazla hissedilmeye başlayan iklim değişikliği, tüm Dünya'da sel, yangın, olağan dışı atmosfer olayları ve benzeri olayların neden olduğu afetlerin sayısında ve şiddetinde de artışlara neden olmaktadır. Dünya'nın pek çok yerinde olduğu gibi ülkemizde de ani ve şiddetli yağışlar sonrasında meydana gelen sellerde artış görülmektedir. Bu tez kapsamında, çok geniş bir araştırma alanı olan iklim değişikliğinin kültürel miras üzerindeki etkileri konusunda araştırma eksikliklerine ve acil gerekliliğine de vurgu yapılarak problem genel bir çerçevede ele alındıktan sonra `tarihi çevrede iklim değişikliği etkisiyle artan seller` tezin temel problemi olarak belirlenmiştir. Konu üzerinde yapılan araştırmalar Dünya'da ve ülkemizde son yıllarda sayısında ve şiddetinde artış görülen sel olaylarının gelecekte de artarak devam edeceğini göstermektedir. Sel tehlikesi bilinmekle birlikte mimari mirasın sellerden zarar görebilirliği ve sel afeti riski ve bu tehlikenin gerçekleşmesi durumunda oluşacak zarar ve kayıplar bilinmemektedir. Mimari mirasın sel afeti kaynaklı zarar ve kayıplarını azaltabilmek için öncelikle risklerinin analiz edilmesi gerekmektedir. Bu konuya ilişkin yapılan literatür tarama ve araştırmalar özellikle mimari mirasın sel riskini analiz etmek için standartlaştırılmış bir yöntem olmadığını göstermiştir. Bu tez kapsamında mimari mirasın sel afeti riskinin analiz edilmesine yönelik bir model geliştirerek mimari mirasın sel afeti yönetimine katkı sağlamak amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle sel olayı tüm yönleri ile araştırılmış ve elde edilen veriler örnek olay incelemeleri ile desteklenmiştir. Sellerin mimari miras üzerinde oluşturduğu etki ve kuvvetler belirlenerek hangi zarar risklerini ortaya çıkardıkları tespit edilmiştir. Modelin tüm veri girdileri tanımlanarak Mimari Miras Sel Afeti Risk Analiz Modeli (MİSRAM) geliştirilmiştir. Modelin örneklemesi Edirne tarihi kent merkezindeki çalışma alanı sınırları içerisinde kalan 73 yapı/yapı grubuna uygulanmıştır. MİSRAM, yapı, yapı grubu veya tarihi kent gibi farklı ölçek ve dokularda tüm mimari miras yapı ve alanları için kullanılabilecek operasyonel uygulama açıklamaları ile kuvvetlendirilmiş yapısıyla uygulaması basit bir risk analiz yöntemidir. Bununla birlikte analizin veri girdilerinin sınıflandırılmış ve kapsamlı olarak tanımlanmış olması nedeniyle risk analiz sonucu sel afetinin yönetiminde değiştirilebilecek ve/veya iyileştirilebilecek göstergeleri ortaya koyması nedeniyle risk azaltımında bir karar destek sistemi olarak kullanılabilecek hale getirilmiştir.

Climate change is one of the biggest common global problems of humanity today, affecting the whole world in different shapes and sizes. Climate change, whose negative effects are being felt more and more in many areas, causes an increase in the number and severity of disasters caused by floods, fires, extraordinary atmospheric events and similar events all over the world. As in many parts of the world, there is an increase in floods that occur after sudden and heavy rains in our country.Within the scope of this thesis, after emphasizing the lack of research and the urgent necessity of research on the effects of climate change on cultural heritage, which is a very wide research area, the problem has been discussed in a general framework, and `increasing floods with the effect of climate change in the historical environment` has been determined as the main problem of the thesis. Studies on the subject show that the number and severity of floods, which have increased in recent years in the world and in our country, will continue to increase in the future. Although the flood hazard is known, the vulnerability of the architectural heritage from floods and the risk of flooding and the damages and losses that will occur in the event of this danger are not known. In order to reduce the damages and losses of architectural heritage caused by floods, first of all, the risks should be analyzed. Literature review and research on this subject have shown that there is no standardized method for analyzing the flood risk of architectural heritage.Within the scope of this thesis, it is aimed to contribute to the flood disaster management of the architectural heritage by developing a model for the analysis of the flood disaster risk of heritage. The effects and forces of floods on the architectural heritage have been identified according to damage risks they cause. By defining all the data inputs of the model, the Architectural Heritage Flood Disaster Risk Analysis Model (MISRAM) was developed. For the sampling of the model, 73 building/building groups within the boundaries of the study area in the historical city center of Edirne. MISRAM is a simple risk analysis method with its operational application explanations that can be used for all architectural heritage structures and areas at different scales and textures such as buildings, building groups or historical cities. In addition, since the data inputs of the analysis are classified and comprehensively defined, the risk analysis result has been made to be used as a decision support system in risk reduction, since it reveals the indicators that can be changed and/or improved in the management of the flood disaster.