1980-2010 yılları arasında Türkiye'de yaşanan ekonomik krizlerin karşılaştırmalı analizi

Abstract

Bu çalışmayla Dünya'da 1970 yılında başlayan değişim sürecine, 1980 yılında24 Ocak İstikrar Programı olarak bilinen ve geniş kapsamlı makro-ekonomik politikadeğişiklikleri ile adım atan Türkiye'nin yaşamış olduğu ekonomik krizlerincelenmiştir. Bu bağlamda; 1980 yılından 2010 yılına kadar ülkemizde yaşanan 1994krizi, 2000-2001 krizleri ve 2008 yılındaki küresel ekonomik kriz değerlendirilmiştir.Türkiye'de yaşanan ekonomik krizler gerek çıkış nedenleri gerekse sonuçlarıaçısından benzerlik gösterse de, krizlerin birbirlerinin aynısı olduğunu söylemekmümkün değildir. Çalışmada krizler çıkış nedenleri ve sonuçları açısındansınıflandırılmıştır. Seçilen değişkenler üzerinden modelleme oluşturulmuş ve Eviewsprogramı üzerinden Granger Nedensellik Analizi yapılarak seçilen değişkenlerin krizdönemlerinde birbirlerini etkileyip etkilemediği incelenmiştir. Çalışma; kriz ve kriz teorileri ile ilgili yapılan literatür taraması, istatistiki verilerve analizler ışığında krizlere zemin hazırlayan durumlar, krizlerin oluşumu, kriz süresive krizlerden sonra ülke ekonomisinde yaşanan değişimlerin benzerliklerini vefarklılıklarını ortaya koymayı ve oluşturulacak modelleme ile değişkenlerin birbirinietkileyip etkilemediğini ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmamız dört bölümdenoluşmaktadır. Birinci bölümde kriz kavramının ortaya çıkışı ve ekonomik kriz kavramıaçıklanmaya çalışılacaktır. Ekonomik krizlerin sınıflandırılması ve finansal krizleriaçıklayan modeller detaylı şekilde incelenecektir. İkinci bölümde 1980-2010 yılıarasında yaşanan ekonomik krizlerden önce, kriz dönemlerinde ve krizlerden sonratemel makroekonomik değişkenler ışığında izlemiş olduğu süreç incelenecektir.Seçilen makroekonomik değişkenler gayri safi yurt içi hasıla, işsizlik oranı, cariişlemler dengesi, ithalat ve ihracattaki değişim, enflasyon ve tüketici güven endeksidir.Kriz dönemlerinde seçilen değişkenlerde meydana gelen değişimler detaylışekilde incelenecek ve çalışmanın üçüncü bölümünde krizler seçilen değişkenlerüzerinden karşılaştırma suretiyle analiz edilecektir. Çalışmanın 4. bölümünde seçilendeğişkenlerin kriz olarak belirtilen dönemlerde birbirlerini etkileyip etkilemediğinitespit etmek için Eviews programı üzerinden model oluşturulacak ve veriler analizedilecektir. Çalışma kapsamında incelenen 1994, 2000, 2001 ve 2008 ekonomik krizlerindeekonomi önemli oranda daralmış, GSMH'de ciddi düşüşler yaşanmıştır. 1994, 2000-2001 ve 2008 krizlerinin ortak noktası ekonominin daralmasıdır.1994 krizi dışındakalan tüm kriz dönemlerinde işsizlik oranlarında önemli ölçüde artış olduğusaptanmıştır. Tüketici güven endeksi ve enflasyon açısından bakıldığında, tüm krizdönemlerinde tüketici güven endeksinde ciddi düşüşler yaşandığı, enflasyonun isearttığı görülmektedir.

This works with the change process began in 1970 in the world knownas the Stability Program of January 24 in 1980 and stepped comprehensivemacro-economic policy changes that have experienced economic crises inTurkey were examined. In this context; the 1994 crisis in our country from1980 to 2010, the 2000-2001 crises and the global economic crisis in 2008 wereevaluated. The economic crisis in Turkey and the causes of it seems verysimilar both in terms of results, it is not possible to say that it is identical. Inthe study, crises are classified in terms of their causes and consequences. This work; in the light of the literature review on crisis and crisis theories,statistical data and analysis, it is aimed to reveal the similarities and differencesof the situations that predispose to the crises, the formation of the crises, theduration of the crisis and the changes in the country's economy after the crisis.Our study consists of four parts. In the first part, the emergence of the conceptof crisis and the concept of economic crisis will be explained. Classification ofeconomic crises and models explaining financial crises will be examined indetail. In the second part, the process followed in the light of the mainmacroeconomic variables before, during and after the economic crises between1980 and 2010 years will be examined, is the confidence index. The changesin the selected variables during the crisis periods will be examined in detail andin the thirth part of the study, the crises will be analyzed by comparing theselected variables. In order to determine whether the variables selected in the4 part of the study affect each other during the periods specified as crisis, amodel will be created over the Eviews program and the data will be analyzed.In the economic crises of 1994, 200-2001 and 2008, which were examinedwithin the scope of the study, the economy contracted significantly, and therewas a serious decrease in GNP. The common point of the 1994, 2000-2001 and2008 crises is the economic shrinkage, the decrease in imports, the increase ofexports. It was found that unemployment rates increased significantly in allcrisis periods except 1994 crisis. Considering the consumer confidence index,there were serious decreases in all crisis periods