Adli Muhasebe-Adli Müşavirlik kapsamında hile araştırmacılığı, regresyon (bağlanım) modeli ile analizi ve raporlanması

Abstract

Küreselleşme neticesinde dünyaki her milletin hızla birbirine entegrasyonu ve bu entegrasyona daha da ivme kazandırarak hızla gelişmeye devam eden teknolojik yenilikler, beraberinde şirketleri de piyasada varolabilme adına güçlü bir rekabete maruz bırakmaktadır. Söz konusu bu rekabetin yol açtığı baskıya bağlı olarak şirketler, amaçlarına ulaşmada çeşitli hilelere yöneltebilmektedir. Teknolojik gelişmelerin yol açtığı rekabet baskısı, aynı zamanda bu baskıdan kurtulma anlamında da şirketlere geçekleştirilebilecek hile yöntemleri açısından farklı imkânlar sunmaktadır. Bu bağlamda içeriği günden güne değişerek, saptanması da giderek zor bir hale gelen nitelikli hilelerin ortaya çıkarılabilmesi ve önlenmesinde farklı meslek gruplarının ortaya çıkması da kaçınılmazdır. Nitelikleşmeyle beraber hilelerin günümüzde çok daha profesyonel bir şekilde yapılıyor olması, beraberinde saptanmasının da aynı şekilde çok daha zor bir hale gelmesine ve hilenin tespitinde farklı yöntem arayışlarına kuvvetli bir zemin hazırlamıştır. Tüm bu süreçlere bağlı olarak yaşanan en önemli somut gelişme ise adli muhasebe gibi karma bir disiplinin ortaya çıkışı olmuştur. 21. yüzyılın başlarında yaşanan büyük ölçekli şirket skandalları sonrasında yaşanan ve paydaş tarafların büyük refah kayıplarına uğramasına neden olan finansal hileler, denetim faaliyetlerinin ciddi olarak sorgulanmasına neden olmuş ve adli muhasebenin çıkışını hızlandırmıştır. Adli muhasebe adında da anlaşılacağı üzere muhasebe ile hukuk disiplinleri arasında bir bağ oluşturmaktadır. Bahsi geçen bu iki disipline ek olarak özellikle psikoloji, sayısal bilimler, kriminoloji, denetim, finans, grafoloji ve yönetim bilimi gibi pek çok disiplinle de etkileşim halinde olan adli muhasebe; hilenin tespitinde ve önlenmesinde, ayrıca finansal suçların adli mercilere intikalinde etkin bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada, yukarıdaki açıklamalardan hareketle öncelikle adli muhasebeye yönelik gerekli genel bilgiler, hile ve hata kavramları ile finansal tablo hileleri teorik olarak incelenmiştir. Sonrasında ise adli muhasebenin faaliyet alanlarından biri olan hile araştırmacılığı fonksiyonu doğrultusunda Türkiye'de imalat sanayinde faaliyet göstermekte olan ve borsada işlem gören bağımsız denetime tabi olan 95 adet şirketin finansal tabloları üzerinden SPSS 24 paket programı yardımıyla yapılan çeşitli regresyon analizleri arasından hileyi açıklamada en güvenilir olanıyla ülkemiz şartları açısından pratikte finansal tablo hilelerinin tespitine yönelik matematiksel nitelikli bir ön kontrol mekanizması kurulmaya çalışılmıştır. En son olarak ise çeşitli oran analizleriyle (kurulan matematiksel modelde yer alan oranlar ile birlikte diğer tamamlayıcı oranlar yardımıyla) saptanan bulgular, örnek bir şirket üzerinden adli bir üslupla raporlanmaya çalışılmıştır.

The rapid integration of every nation in the world as a result of globalization, and the technological innovations that continue to develop rapidly by accelerating this integration, expose companies to a strong competition in order to exist in the market. Depending on the pressure caused by this competition, companies can use various tricks to reach their goals. The competitive pressure caused by technological developments also offers different opportunities for companies in terms of cheating methods that can be implemented in terms of getting rid of this pressure. In this context, it is inevitable for different occupational groups to emerge in the detection and prevention of qualified frauds, whose content changes day by day and becomes increasingly difficult to detect. With the qualification, the fact that cheats are done in a much more professional way today, has also become much more difficult to detect and has prepared a strong basis for the search for different methods in detecting the cheat. The most important concrete development experienced in connection with all these processes has been the emergence of a mixed discipline such as forensic accounting. The financial frauds experienced after the large-scale corporate scandals in the early 21st century and causing great welfare losses to the stakeholder parties have caused the audit activities to be seriously questioned and accelerated the emergence of forensic accounting. As the name suggests, forensic accounting creates a link between accounting and legal disciplines. In addition to these two disciplines, forensic accounting, which interacts with many disciplines such as psychology, numerical sciences, criminology, auditing, finance, graphology and management science; It plays an active role in the detection and prevention of fraud, as well as in the transfer of financial crimes to judicial authorities. In this study, based on the explanations above, first of all, the necessary general information about forensic accounting, the concepts of fraud and error, and financial statement fraud were examined theoretically. Afterwards, in line with the fraud investigation function, which is one of the fields of activity of forensic accounting, our country is the most reliable one among the various regression analyzes made with the help of SPSS 24 package program on the financial statements of 95 companies operating in the manufacturing industry and traded in the stock exchange and subject to independent audit. In terms of conditions, a mathematical pre-control mechanism has been tried to be established for the detection of financial statement frauds in practice. Finally, the findings determined by various ratio analyzes (with the help of ratios in the established mathematical model and other complementary ratios) were tried to be reported in a forensic style over a sample company.