İstanbul'da kentsel dönüşüm süreci ve uygulanabilirliğin irdelenmesi: Sütlüce mahallesi örneği

Abstract

Kentsel dönüşüm, Dünyada ve Türkiye'de sağlıksızlaşmış veya köhneleşmişyapıların sağlıklaştırılması ve yeniden topluma kazandırılması amacıyla gündeme alınanbir konudur. Genel itibariyle kentsel dönüşüm, doğal afetler, savaşlar veya plansız göçlersebebiyle ortaya çıkmıştır. Dünya'da ilk kentsel dönüşümün sanayi ile çıkması,Türkiye'de ise; II. Dünya Savaşı sonrası sonrasında ortaya çıkması buna bir kanıttır.Bu çalışmada, tümdengelim anlayışıyla dünyadan başlayarak İstanbul'daki birmahalleye başka bir deyişle; yukardan aşağıya yapılan kentsel dönüşüm uygulamaları vebu uygulamaların etkileri incelenmektedir. İncelemeler öncesinde literatür bilgilertaranarak kentsel dönüşüm kavramını ve hangi amaçla ortaya çıktığı, neden ihtiyaçduyulduğu titizlikle aktarılmaktadır. Çalışmanın amacı; evrensel kentsel dönüşümprojeleri ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından yapılan kentsel dönüşümprojeleri arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarmaktır. Ayrıca her bölgeninkendi özel dinamikleri dikkate alınarak kentsel dönüşümün yapılıp yapılmadığı dasorgulanmaktadır. Bu sorgulama ile İstanbul'da kentsel dönüşüm amacıyla farklıbölgelerde yapılan toplu konutların hangi amaçla ve bölgeye özel mi araştırılmaktadır.Bu kapsamda 'Her bölgeye farklı kentsel dönüşüm projesi uygulanmalı mı?'' sorusunada cevap aranmaktadır. Bu amaçla; yıllar süren ve birkaç kere imar planı iptaline gidenSütlüce Kentsel Dönüşüm projesi ele alınmaktadır.Tez çalışması 5 bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; araştırmanın amacı, yöntemi ve literatür özeti aktarılmıştır.İkinci bölümde; kavramsal bilgilere yer verilmiştir. TOKİ ve Kentsel Dönüşümkavramlarının farklı yazarlar tarafından nasıl tanımlandığı, süreçleri, boyutları, tarihçelerive konuta olan ihtiyaç açıklanmaktadır.Üçüncü bölümde; öncelikle dünyada ve Türkiye'de yapılan kentsel dönüşümprojeleri incelenmektedir. Türkiye'deki kentsel dönüşüm projeleri seçilirken TOKİuygulamalarının yapıldığı projeler olmasına dikkat edilmektedir. Sonrasında İstanbul'danörnekler verilmektedir Bu şekilde alan çalışması öncesi TOKİ tarafından yapılan kentseldönüşüm örneklerine değinilmektedir. Tüm örnekler, proje öncesi ve sonrası olacakşekilde ortak tablo ile değerlendirilmektedir.Dördüncü bölümde; alan çalışması olan Sütlüce Bölgesi incelenmektedir.Bölgenin tarihçesi, konumu, yapı özellikleri, mülk sahipleri açıklanmaktadır. Yapılankentsel dönüşüm projesinin mimari özellikleri, yapılan hesaplamaların ve hesaplanandonatılarının uygulanmış olup olmaması da açıklanmaktadır.Beşinci bölümde; sonuçlar bölümü yer almaktadır. Tez kapsamında açıklanan tümkentsel dönüşüm örneklerinin olduğu ortak tablo üzerinde TOKİ tarafından yürütülenprojelerin proje öncesi ve sonrasındaki sonuçları yer almaktadır. Ayrıca; kullanıcılar,mekan-mimari plan, toplum, sosyal alanlar-rekreasyon alanlar ve ekonomik değeraçısından Sütlüce kentsel dönüşüm projesinin uygulanabilirliği irdelenmektedir. Buşekilde ''kentsel dönüşümün uygulanabilirliği '' de detaylı açıklanmaktadır.Tezde, Türkiye'den ve İstanbul'dan birçok örnek verilerek öncelikle; insanihtiyaçları için ortaya çıkan dönüşüm kavramının zamanla rant amaçlı geliştiği ve bölgeihtiyaçları dikkate alınmadan uygulandığı görülmektedir. Kentsel dönüşümuygulamalarında bölgenin tarihi dokusu, silüeti, kullanıcıları, sosyal ve kültürel yapılarıve ihtiyaçları belirlenmelidir. Yapılan bu araştırma sonrasında tasarım, mimari plan vehesaplamalar yapılarak proje belirlenmelidir. Ancak; bu araştırmaların yapılsa dahi nekadar dikkate alındığı hem Türkiye'de hem İstanbul'da yapılan kentsel dönüşümörneklerinde sorgulanmaktadır.Kentsel dönüşüm projeleri oluşturulurken; bölgenin demografik, sosyal,toplumsal, ekonomik vb. tüm kriterleri incelenmeli ve bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Aksi takdirde; kentsel dönüşümün amacına hizmet edilmedensadece; rant amaçlı yapılan binalar ve mevcut bina sayısı arttırılan şehirler oluşacaktır.

Urban transformation is a root that has become unhealthy or obsolete inthe world and in Turkey, aimed at rehabilitating and reintegrating into society. In general,it has arisen as a result of overheating, natural disasters, wars or unplanned migrations.The first leak in the world with industry, in Turkey; II. It is a testament to its emergenceafter World War II.In this study, starting from the world with a deductive approach, to a neighborhoodin Istanbul, in other words; Top-down urban transformation practices and the effects ofthese practices are examined. Before the examinations, literature information is scannedand the concept of urban transformation, the purpose for which it emerged, and why it isneeded are meticulously conveyed. Purpose of the study; The aim is to reveal thesimilarities and differences between the universal urban transformation projects and theurban transformation projects made by the Housing Development Administration(TOKİ). In addition, it is questioned whether urban transformation has been carried outby taking into account the specific dynamics of each region. With this questioning, it isinvestigated for what purpose and for what purpose the mass housings built in differentregions for urban transformation in Istanbul are specific to the region. In this context, ananswer is sought to the question `Should a different urban transformation project beimplemented in each region?` To this end; The Sütlüce Urban Transformation project,which lasted for years and was canceled several times, is discussed.The thesis work consists of 5 parts.In the first part; The purpose, method and literature summary of the research aregiven.In the second part; conceptual information is included. How the concepts of TOKİand Urban Transformation are defined by different authors, their processes, dimensions,histories and the need for housing are explained.In the third part; first of all, urban transformation projects in the world and inTurkey are examined. While selecting the urban transformation projects in Turkey,attention is paid to the projects where TOKİ applications are made. Afterwards, examplesfrom Istanbul are given. In this way, the examples of urban transformation made by TOKİbefore the fieldwork are mentioned. All examples are evaluated with a common tablebefore and after the project.In the fourth chapter; Sütlüce Region, which is a field study, is examined. Thehistory of the region, its location, building features, property owners are explained. Thearchitectural features of the urban transformation project, whether the calculations andthe calculated reinforcements have been applied or not are also explained.In the fifth volume; included in the results section. On the common table with allwaste waste samples covering the scope of the thesis, the results before and after theoperation carried out by TOKİ are included. Moreover; The feasibility of the Sütlüceventilation project is examined in terms of users, space-architectural plan, society, socialareas-recreation areas and economic value. In this way, the `applicability of urbanfunctioning` is also explained in detail.In the thesis, by giving many examples from Turkey and Istanbul, first of all; It isseen that the concept of transformation, which emerged for human needs, developed forthe purpose of rent over time and was applied without considering the needs of the region.In urban transformation applications, the historical texture, silhouette, users, social andcultural structures and needs of the region should be determined. After this research, theproject should be determined by making design, architectural plans and calculations.However; Even if these studies are carried out, how much they are taken into account isquestioned in the examples of urban transformation both in Turkey and in Istanbul.While creating urban transformation projects; demographic, social, societal,economic, etc. of the region. All criteria should be examined and evaluated as a whole.Otherwise; without serving the purpose of urban transformation; Buildings built for rentand cities with increased number of existing buildings will be formed.