Asmada dormant dönemde alınan gözlerin meristem kültürü çalışmalarında kullanılması üzerine bir araştırma

Abstract

Türkiye, bağcılık için dünyanın en elverişli iklim koşullarına sahip ülkelerinden birisidir. Üzüm (Vitis vinifera L.), ülkemizde en çok yetiştirilen meyve durumunda iken dünyada üçüncü sıradadır. Türkiye kuru üzüm üretiminde ise dünyada birinci sırada iken, toplam üzüm üretim alanı bakımından beşinci ve üretim miktarı bakımından ise altıncı sıradadır. Üzüm yetiştiriciliğinde önemli bir ülke olan Türkiye, birim alandaki verim düşüklüğü nedeniyle alt sıralara gerilemektedir. Verim düşüklüğünde üretim alanlarındaki iklim koşulları ve hastalıklar (bitki patojeni virüsler, mantarlar ve diğer bakteriler) önemli birer tehdit durumundadır. Verim düşüklüğündeki diğer bir sorunda geleneksel çoğaltma yöntemleri ile zaman alıcı fidan üretimidir. Bu nedenle hem hastalıktan ari hemde hızlı fidan üretimi için meristem kültürü ile mikroçoğaltım son yıllarda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak meristem kültürü için aktif dönemde alınan sürgünlerdeki patojen inokulumunun fazla olması ve yetersiz sterilizasyon koşullarında hastalıklardan ari fidan eldesini güçleştirmektedir. Ayrıca eksplant kaynaklarının bitkinin aktif dönemdeki organlarından eldesi mikroçoğaltım sürecinin uzamasına sebep olmaktadır. Bu amaçla çalışmada, ülkemizde yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan üç farklı üzüm çeşidinde (Trakya İlkeren, Alphonse Lavallée ve Sultani Çekirdeksiz) dormant dönemde alınan gözlerde meristem kültürü ile çoğaltma olanakları araştırılmıştır. Çeşitlerden alınan gözlerde meristem canlılığı, meristem gelişim düzeyleri ve bitkiye dönüşüm oranları incelenmiştir. Meristem canlılığının en fazla olduğu çeşidin Alphonse Lavallée; en az canlılığa sahip çeşidin Sultani Çekirdeksiz olduğu görülmüştür. Bitkiye dönüşüm oranı bakımından çeşitlerin Trakya İlkeren, Alphonse Lavallée, Sultani Çekirdeksiz şeklinde sıralandığı belirlenmiştir. Yapılan bu çalışma sonucuna göre hastalıktan ari asma fidanı üretimi için dormant dönemde alınan gözler üretim için önemli avantajlar sağlarken diğer çeşitlerin dormant dönemde meristem kültürü ile çoğaltmaya uygunluk durumlarının araştırılarak üretime kazandırılması gerekmektedir.

Türkiye is one of the countries with the most favorable climatic conditions in the world for viticulture. While grape (Vitis vinifera L.) is the most grown fruit in our country, it ranks third in the world. Our country ranks first in the world in raisin production, fifth in terms of total grape production area and sixth in terms of production amount. Türkiye, which is an important country in grape cultivation, regresses to the lower ranks due to the low yield per unit area. Climatic conditions and diseases (plant pathogenic viruses, fungi and other bacteria) in the production areas are important threats in low yields. Another problem in low yield is time-consuming sapling production with traditional propagation methods. For this reason, meristem culture and micropropagation have been widely used in recent years for both disease-free and rapid sapling production. However, the high amount of pathogen inoculum in the shoots taken during the active period in meristem culture and insufficient sterilization conditions make it difficult to obtain disease-free saplings. In addition, obtaining the explant sources from the organs of the plant in the active period causes the prolongation of micropropagation. For this purpose, the reproduction possibilities of three different grape varieties (Trakya İlkeren, Alphonse Lavallée and Sultani Çekirdeksiz) which are widely grown in our country were investigated by meristem culture in shoots taken during the dormant period. Meristem viability, meristem development levels and plant transformation rates were investigated in buds taken from cultivars. The variety with the highest meristem vitality is Alphonse Lavallée; It was seen that the cultivar with the least vitality was Sultani Çekirdeksiz. It was determined that the cultivars were ranked as Trakya İlkeren, Alphonse Lavallée, Sultani Çekirdeksiz in terms of conversion rate to plant. According to the results of this study, while the buds taken in the dormant period for the production of disease-free vine saplings provide significant advantages for production, the suitability of other varieties for reproduction with meristem culture in the dormant period should be investigated and brought into production.