Abdülkadir Baş Ayân el-Abbâsî'nin hayatı ve `El-baṣra fi-edvârihe't-târîḫiyye` eserinin tercümesi

Abstract

Yeryüzünün en kadim toprak parçasından biri olan, günümüzde Irak ve Kuveyt arasınakalan ve İslam tarihi açısından büyük öneme sahip olan kadim `Basra Şehri'nde` insannefesinin duyulması, şehirleşme ve kültürlerin oluşması çok eski devirlere dayanır. `Basra`deyince akla, Abbâsîler, Timur devleti, Safeviler, Farisiler, Akkoyunlu, Karakoyunlular gelsede aslında bu kadim topraklar, çok daha farklı devlet ve kültürlerin doğuşuna beşiklik etmişpek çok kavme yurt olmuştur. Mesela: Milattan önce Asurlulara ve Irak'ın el-Hilla kasabasınayerleşen Babillilere ve daha pek çok uygarlıklara beşik olmuştur.Basra Şehrinin, İslam tarihi açısından önemi ise, kuruluş hikâyesi ile başlar: İslamdinin Peygamberi Hz. Muhammed'in (s.a.v) övgüsüne mazhar olmuş şehir. Hz Ömer'in, Utbebin Gazvan'ı görevlendirerek kurdurduğu kutlu şehirdir. Basra, o günden sonra ilimin,edebiyatın merkezi olmuş Mekke ve Medine'deki `Ukaz Panayırının` muadili olan `Mirbedpanayırları` Basra'da kurulmuştur. Sadece panayır değil çeşitli edebiyat eserlerinin neşvünemabulduğu, pek çok şairin durağı haline gelen Basra, 'İslam düşünce tarihi' açısından dabüyük öneme haizdir: `Deve Olayı; Zenci olayı` gibi tarih üzerinde etki bırakan pek çok vakabu topraklarda cereyan etmiştir. Bu topraklar, tarihin akışına yön veren savaşlara, bilim-ilimdünyasına yön veren fikri akımlara, İslam dünyasının hukuk kaidelerini ortaya koyan pek çokfukahaya, mezhepler tarihi açısından başat rol oynayan isimlere, memleket olmuştur. İnsanlıktarihi ve İslam tarihi açısından önemli olan bu şehri, Abdülkadir Baş Ayân el-Abbâsî , `el-Baṣra fî-Edvârih't-Târîḫiyye` ismini verdiği bu kitabında: Kuruluşundan Osmanlı döneminekadar Basra'nın tarihi devirlerini anlatmıştır. Bu kadim toprakların şahit olduğu kültürü/harsıbir edebiyatçı naifliği ile bedii şekilde anlatan Abdulkadir Baş Âyân El-Abbâsî ve Abbasiailesi Basra için yaptıkları hizmetler açısından ayrı bir önem taşımaktadır.Bu çalışmada, Abdulkadir Baş Âyân el-Abbâsî'nin, `el-Baṣra fî-Edvârih't-Târîḫiyye`kitabının Arapçadan Türkçeye çevirisi ve müellifinin hayatına dair yapılan araştırmalarmahfuz olup sadece `Basra tarihi` değil, Irak'tan, dünyanın pek çok ülkesine yayılan `BaşÂyân el-Abbâsî` ailesi tanıtılmıştır. Abdulkadir Baş Âyân el-Abbâsî'nin hayatı ve Basra'yayaptığı hizmetler, bıraktığı eserler, Basra için yaptığı hizmetler anlatılmıştır.

One of the most ancient pieces of land on earth, `the City of Basra`, which is nowbetween Iraq and Kuwait, is considered in terms of Islamic history, but in fact, it is based onthe hearing of human breath, urbanization and the formation of cultures in these ancient landsgoes back much further. Although the Abbasi state, the state of Timur, Safavi, Akkoyunlu andKarakoyunlu states come to mind when `Basra` is mentioned, in fact, these ancient landshave been the cradle of many different nations and cultures. For instance: BC (Before Christ),It was the homeland of the Assyrians and the Babylonians who settled in town of El-Hilla inIraq.The importance of the City of Basra in terms of view of Islamic history begins withthe story of its foundation: Prophet of Islam religion Hz. Muhammad (May Allah's blessingsand Peace be upon him) to Hazrat Omar: `he advised him to establish a settlement/ homelandhere` Upon this, Hz. Omar set the foundations of Basra. Basra became the center of scienceand literature after that day and the `Mirbed fairs`, the equivalent of the `Ukaz fair` in Meccaand Medina, were established in Basra. Basra, where not only a fair but also a variety ofliterary works, became the stop of many poets, It is also of great importance in terms of the'history of Islamic thought': Many events that shape history such as `The Camel Incident;Negro incident`, have taken place in these lands. These lands are the wars that guide the flowof history, the intellectual currents that guide the world of science, It has become a hometownand homeland for many fuqaha (islamic lawyer) who revealed the legal principles of theIslamic world, and for the names who played a leading role in the history of sects. This city,which is important in terms of human history and Islamic history, Abdulkādir Baş'ayân el-Abbâsî, in his book named `al-Baṣra fî-tevârih't-târîḫiyyah`: He has described the Historicalperiods of Basra from its foundation to the Ottoman period. The Abdulkādir Baş'ayân el-Abbâsî family, who describes the culture witnessed by these ancient lands in the best waywith the delicacy of a literary writer, is of particular importance in terms of their services.In this study, the translation of Abdulkādir Baş'ayân el-Abbâsî's book `Basra Fi't-Tevarihi` from Arabic to Turkish and the research on the life of its author are reserved, notonly the history of Basra, but also the Al-Abbasi family and their `BAS'AYÂN` family,which was in Iraq and later spread to many countries of the world. In particular, the life of theAuthor Abdulkādir Baş'ayân el-Abbâsî and his services to Basra, the works he left, hislineage and his services for Iraq, especially Basra, are explained.