Şeyh Muhammed Yahyâ Efendi ve Mir'âtü'l-Mübtedî adlı eseri (İnceleme-metin)

Abstract

Tezin konusunu 19. yüzyıl Nakşibendî tarikatının Müceddidî kolu şeyhlerinden Seyyid Muhammed Yahya Efendi ve Mir'âtü'l-mübtedî isimli eseri oluşturmaktadır. Muhammed Yahya Efendi, 1822-1880 yılları arasında İstanbul'da yaşamıştır. Kendisi Otakçılar mevkiinde bulunan Mustafa Paşa Tekkesi'nde yaklaşık 32 sene şeyhlik görevini yürütmüştür. Muhammed Yahya Efendi'nin tam olarak nasıl bir eğitim aldığı bilinmemekle birlikte kaleme aldığı eserinden, Mustafa Paşa Tekkesi'nde tefsir, hadis ve fıkıh dersi vermesinden ve dönemin ilim muhitleriyle olan yakın ilişkisinden hareketle İslamî ilimler tahsil etmiş olduğu söylenebilir. Muhammed Yahya Efendi irşad faaliyetlerine ilaveten Mustafa Paşa Tekkesi'nde bir matbaa kurarak çok sayıda eserin basılmasına öncülük etmiştir. Bu yönü ile de Osmanlı ilim ve kültür hayatının gelişmesine katkı sağlamış bir kişidir. Muhammed Yahya Efendi, ihvanının kendisinden tarikat âdâbını anlatan bir eser yazmasını istemeleri üzerine Mir'âtü'l-mübtedî isimli eserini kaleme almıştır. Eserinin yazımını 16 Ocak 1876'da tamamlamıştır. Muhammed Yahya Efendi, Mir'âtü'l-mübtedî isimli eserinde âdâb konusunu sûrî âdâb ve mânevî âdâb olmak üzere iki kısma ayırarak anlatmıştır. Sûrî âdâba kısaca değindikten sonra eserinin geri kalan kısmında mânevî âdâba genişçe yer vermiştir. Eser, tarikata yeni giren kişilere seyr ü sülûklerinde yol gösterecek ve onların mânevî gelişimlerine katkı sağlayacak önemli bilgiler içermektedir. Muhammed Yahya Efendi, Mir'âtü'l-mübtedî isimli eserini klasik tasavvuf kaynaklarından elde ettiği bilgilerle ve kendi görüşleriyle yazmıştır.

The subject of the thesis is Sayyid Muhammad Yahya Efendi, one of the mujaddidi branch sheikhs of the 19th-century Naqshbandi sect, and his work entitled Mir'āt al-Mubtadī. Sheikh Sayyid Muhammad Yahya Efendi lived in Istanbul between 1822-1880. He carried out the duty of sheikh for about 32 years in the Mustafa Pasha Tekke located in the Otakçılar district. Although it is not known exactly what kind of education Sheikh Sayyid Muhammed Yahya Efendi received, it can be said that he studied Islamic sciences based on his work, teaching tafsir, hadith, and fiqh in the Mustafa Pasha Tekke, and his close relationship with the scientific circles of the period. In addition to his irshad (spiritual and ethical guidance) activities, Sheikh Sayyid Muhammed Yahya Efendi established a printing house in Mustafa Pasha Tekke and pioneered the printing of many works. With this aspect, he contributed to the development of Ottoman scientific and cultural life. Sheikh Sayyid Muhammed Yahya Efendi wrote Mir'āt al-Mubtadī upon the request of the fellows of the sect to write a work describing the ādāb of the sect. He completed this work on January 16, 1876. In Mir'āt al-Mubtadī Sheikh Sayyid Muhammed Yahya Efendi has explained ādāb by dividing it into two parts as formal ādāb and spiritual ādāb. After briefly mentioning formal ādāb, he gave a wide place to spiritual ādāb in the rest of his work. The work contains important information that will guide the new entrants to the sect in their sayr al-sulūk (spiritual journey) and contribute to their spiritual development. Sheikh Sayyid Muhammed Yahya Efendi wrote his Mir'āt al-Mubtadī with the knowledge he obtained from the Sufi classics and with his own views.