Temel kavramları üzerinden ulus inşa sürecinde Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura

Abstract

XIX. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin, Avrupa'dan gelen milliyetçilik fikrinin yarattığı siyasal ve toplumsal karmaşa ile mücadele çağıdır. Osmanlı tebaasındaki gayrimüslim topluluklar ulusçuluk akımından etkilenerek kendi devletlerini kurma mücadelesi vermişlerdir. Osmanlı devlet adamları ve aydınları milliyetçi fikirlerin yaratığı kargaşa ile mücadele etmek için Osmanlılık üst kimliği etrafında Osmanlı tebaasındaki halkların devletle kaynaşmalarını sağlamak için bir Osmanlı ulusu yaratmaya çalışmışlardır. Milliyetçi fikirler Osmanlıda önce gayrimüslim halklar arasında yayılmış, Müslümanlar ve Türkler en son milliyetçi fikirlerle tanışmışılardır. Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Osmanlı millet sistemi dönüşüme uğramış eşit vatandaşlar olarak Osmanlı tebaası olan halkların devletle bütünleşmeleri amaçlanmıştır. Bu doğrultuda gayrimüslimlere tanınan haklar, gayrimüslim halkları milliyetçi kalkışmalardan uzak tutamadığı gibi Müslüman halkları da memnun etmemiştir. Osmanlı İmparatorluğu, milliyetçi hareketler, Avrupa'nın ekonomik ve siyasi baskıları, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı neticesinde dağılmıştır. Dağılan İmparatorluk'tan Türkler modern bir ulus devlet yaratmışlardır. İmparatorluktan ulus devlet aşamasına geçerken Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura bu süreçte düşünceleri ile devlet adamlarına ve aydınlara rehberlik etmişlerdir. Türkçülük fikrinin siyasal bir içerik kazanmasında ve kabul görmesinde yazdıkları yazılar ve gerçekleştirdikleri faaliyetlerle etkili olmuşlardır. Türkçülük fikrinin iki kurucu ismi olarak Türk toplumunun tarihsel dönüşümünde düşünsel önderlik yapmışlardır. Bu çalışmada Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura'nın yaşadıkları toplumda meydana gelen dönüşümlere verdikleri tepkiler, ürettikleri fikirler ve bu fikirlerin modern bir ulus meydana getirme noktasındaki etkileri konu edinmiştir. Birinci bölümde Osmanlı devletindeki Türkler arasında milliyetçiliğin doğuşu konu edinmiştir. İkinci ve üçüncü bölümlerdeyse Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura'nın yaşamları ve fikirleri konu edinerek, Cumhuriyet dönemi üzerinde fikirlerinin etkisi incelenmiştir. Tezin dördüncü bölümünde ise Ziya Gökalp ve Yusuf Akçura'nın fikirlerinin karşılaştırmalı bir analizi yapılmıştır.

XIX. century is the age of struggle for the Ottoman Empire against the political and social chaos created by the idea of nationalism coming from Europe. Non-Muslim communities in Ottoman citizens had been influenced by nationalism and have struggled to establish their own states. The Ottoman statesmen and intellectuals tried to create an Ottoman nation in order to combat the disturbance created by nationalist ideas and to ensure that the peoples of the Ottoman citizens merged with the state around the Ottoman upper identity. In the Ottoman Empire, nationalist ideas first spread among non-Muslim peoples, after that Muslims and Turks met with nationalist ideas. The Ottoman society system had been transformed with the edict of Tanzimat and Islahat as equal citizenship of the state were intended to integration of the peoples of the Ottoman citizens. In this context, the rights recognized to non-Muslims could not keep non-Muslim peoples away from nationalist attempts as well as Muslim community did not satisfied.The Ottoman Empire was dissolved as a result of nationalist movements, economic and political pressures of Europe, Balkan wars and World War I. Turks created a modern nation-state from the dispersed Empire. As moving from the Empire to the nation-state, Ziya Gökalp and Yusuf Akçura guided with their ideas to statesmen and intellectuals in this process. They were influential with their writing and activities to acceptance of the idea of Turkism in political content. As the two founding names of the idea of Turkism, they have been the intellectual leaders in the historical transformation of Turkish society.In this study, the responses of Ziya Gökalp and Yusuf Akçura to the transformations that took place in the society they live in, created ideas by them and the effects of these ideas on creating a modern nation are discussed. In the first chapter, the birth of nationalism among the Turks in the Ottoman Empire was subjected. In the second and third chapters, the effects of the ideas and vita of Ziya Gökalp and Yusuf Akçura on the Republican period were examined. In the fourth chapter of the thesis, a comparative analysis of the ideas of Ziya Gökalp and Yusuf Akçura was done.