`El-Keşşâf` ve `El-mîzân` adlı tefsirlerin Kur'an ilimleri açısından mukâyesesi

Abstract

Kur'ân'ın her dönemde anlaşılması, dini hayatın şekillenmesi açısından büyükönem arz etmektedir. Böylece her dönemde Kur'ân yeniden tefsir edilmiştir. İlk dönemyapılan Kur'ân tefsirleri daha sonraki dönemlerde yazılan tefsirlere kaynak olmuştur.Bu açıdan önceki dönemlerde telif edilen tefsirlerle sonraki dönemlerde yapılantefsirlerin usul ve muhteva açısından incelenmesi önem arz etmektedir. Bu nedenleçalışmamızda Mu'tezile âlimlerinden Zemahşerî'nin el-Keşşâf adlı tefsiri ile moderndönem Şiî müelliflerinden Tabâtabâî'nin el-Mîzân adlı tefsiri, Kur'ân ilimleriaçısından mukâyese edilmektedir. Zemahşerî ve Tabâtabâî farklı dönemlerde yaşamışiki önemli müfessirdir. Zemahşerî Mu'tezile ekolüne mensup bir âlim olarak önemlieserler veren, Tabâtabâî ise Îran'da şiî kültürle yetişmiş bir âlimdir. Her iki âlim deyaşadığı dönemde, muâsırlarına göre tefsir alanında farklı metodla öne çıkmıştır.Bu çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde; araştırmanınkonusu, problem durumu, araştırmanın önemi ve amacı, araştırmanın sınırı veyöntemi, araştırmanın kaynakları ele alınmıştır. İkinci bölümde; literatür taramasıyapılmıştır. Üçüncü bölümde; her iki müfessirin hayatları, eserleri, yaşadıklarısosyokültürel çevre, tefsirlerinin kaynakları ve tefsirdeki metodları incelenmiştir.Dördüncü bölümde; araştırmamızın ana eksenini oluşturan, el-Keşşâf ve el-Mîzântefsirleri Kur'ân ilimleri açısından incelenmiş, müfessirlerin görüşleri Ulûmü'lKur'ân'dan on beş başlık ekseninde mukayese edilmiştir. Beşinci bölümde ise; sonuçve değerlendirme yapılmıştır. Araştırma sürecinde her iki tefsir, benzerlik-karşıtlıkaçısından irdelenmiş, tespit edilen bulgular yansıtılmıştır.Çalışmanın amacı; iki farklı mezhebe mensup müfessirlere ait tefsirlerde, Kur'ânilimlerine bakış açılarındaki nükteleri ortaya çıkarmaktır. Bunun yanında her ikimüfessire ait tefsir çalışmalarında, mezhepsel bakış açılarının eserlere ne ölçüdeyansıdığını tespit etmektir.Sonuç; yapılan çalışma neticesinde Zemahşerî ve Tabâtabâî'nin ulûmu'lKur'ân'a yaklaşımlarının benzerlik arz ettiği ve genellikle konuya yaklaşımlarınınmezhep taassubu ile olmadığı tespit edilmiştir.

Understanding the Qur'an is very important for forming the religiouslife. Tafsir is the best way both for understanding the Qur'an properly and to conveyits message to the people. Therefore, The Qur'an is re-interpreted again and again allthe time. The Tafsir of Qur'an was written in the earlier periods and it had providedfundamental to the ongoing ones. In this respect, it is important to examine the Tafsirsthat was published in previous times and latter times in terms of the method andcontent. For this reason, we will compare Al-Kashshâf which was written by`Zemakhshari`, who was one of the Mu'tazila scholars, and Al-Mizan which waswritten by one of the modern Şiite writers ,who is `Tabâtabâî`, in the context ofclassical-modern comparisons. Zemakhshari and Tabâtabâî are two importantmufessirs that lived in two different eras. Zemakhshari writed important books as aMu'tazila scholar, on the other side Tabâtabâî had grown up in shia culture. Bothscholars came up with different methods than other scholars during their era.Our study consists of 5 parts. In the introduction part; the topic of the research,state of problem, the importance of the research and its purpose, the boundaries of theresearch and its methods and the sources of this research were discussed. In the secondpart; literature review was done. In the third part; the sociocultural environment inwhich al-Zamakhshari and Tabâtabâî lived, their lives, works and their Tafsirs in termsof methods and sources were discussed. In the fourth part; the commentaries of bothcommentators, Al-Kashshâf and Al-Mîzan, are examined in terms of Qur'anicsciences, which is the backbone of our research, and the commentaries of them werecompared according to 15 titles in Ulûmü'l-Kur'ân. In the fifth part; the study issummarized and discussed. In addition, during the research process, bothcommentaries were examined in terms of similarity and contrast, and the oppositefindings were reflected.The purpose of this research is to discover the wits of the Tafsirs, written by 2scholars that belong to different sects. The other purpose is to determine how muchtheir sectarian perspective affected their tafsirs.Result; as a consequence of the research, Similarities between Zemahşerî andTabâtabâi's approach to ulûmu'l-Qur'ân has been identified and it has generally beenidentified that their approach to the subject is not related with their secterian zealotr