Privatization in Turkey: an assesment

Abstract

öz TÜRKİYE'DE ÖZELLEŞTİRME: BÎR DEĞERLENDİRME ÖRS, Evren Yüksek Lisans Tezi, İşletme Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Prof.Dr. Alaeddin TİLEYLİOĞLU Mart 1992, 69 sayfa. 1980'li yıllarda özelleştirme devletin ekonomideki payını azaltmayı amaçlayan önemli bir politika olarak ortaya çıkmıştır. Ekonominin daha ağırlıklı olarak pazar mekanizmasına yönelmesinin üretim ve dağılım verimliliklerini artıracağı düşünülerek birçok ülkede geniş kapsamlı özelleştirme programlan uygulamaya konulmuştur. Yurt dışında ve içinde kapsamlı olarak tartışılmakta olan bu konu, özelleştirmenin başladığı 1984 yılından beri Türkiye'de de kamuoyunun gündeminde bulunmaktadır. Bu çalışma Türkiye'deki özelleştirme çalışmalarını teori ve uygulama açılarından incelemeyi amaçlamaktadır. Tezin ilk bölümü ekonomik bir politika olarak özelleştirmenin çeşitli yönlerden teorik analizini kapsamaktadır: piyasa mekanizması ve ekonomideki rolü, kamu ve özel mülkiyetin şirket yönetimine olan etkileri, özelleştirmenin deregülasyon ile olan etkileşimi, özelleştirme ile rekabetin (competition) ve serbestleştirmenin (liberalization) birbirbirini tamamlayan etkileri. Sonuç olarak özelleştirmenin rekabeti, deregülasyonu, serbestleştirmeyi ve yeniden regülasyonu kapsayan geniş kapsamlı ekonomik politikalar çerçevesinde uygulanması gerektiği anlaşılmaktadır. Tezin ikinci bölümünde üç gelişmiş ülkede; İngiltere, Fransa ve Kanada'da, ve üç gelişmekte olan Latin Amerika ülkesinde; Arjantin, Şili ve Meksika'da, yürütülmekte olan özelleştirme uygulamaları kapsamlı olarak ele alınmaktadır. Ekonomi yerine daha çok politika tarafından kapsamı belirlenmekte olan özelleştirmenin uygulanmasının zor ve karmaşık olduğu anlaşılmaktadır. Birinci bölümde de belirtildiği gibi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, özelleştirmenin kaynakların daha iyi dağılımını başarılı bir şekilde sağlaması ancak daha kapsamlı ekonomik politikalar çerçevesinde uygulandığı zaman mümkün olabilmektedir. Çalışmanın son bölümü, Türkiye'de 1984'ten beri sürdürülen ve devletin ekonomideki ağırlığını azaltmayı amaçlayan özelleştirme çalışmalarını kapsamlı olarak ele almaktadır. Sekiz yıldır sürdürülmekte olan programın sonuçlarının yeterli olamadığı anlaşılmaktadır. Özelleştirmenin uygulamada fazlaca politize olması ve politikacıların Kamu İktisadi Teşekkülleri ile olan bağlarını koparmak için gerekli istemin bulunmaması çabaların verimsiz kalmasına yol açmıştır. Özelleştirmenin tek başına uygulanmasına çalışılmış, ekonomik yeniden yapılanma çabaları çerçevesinde yürütülmesi gerektiği gözardı edilmiştir. Kamu Ortaklığı İdaresi tarafından kamu sektörünün sadece çok ufak bir kısmı özelleştirilebilmiş ve program genelde hedeflenen sonuçlan ortaya çıkarmada başarısız olmuştur. Özelleştirmenin değişik bir yapılanma içerisinde sürdürülmesi düşünülürken, programının şu anki yapı içerisinde bugünkü konumunu korumaktan öteye gidemeyeceği anlaşılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Özelleştirme. Bilim Dalı Sayısal Kodu: 215.01.02

ABSTRACT PRIVATIZATION IN TURKEY: AN ASSESMENT ÖRS, Evren Master of Business Administration Supervisor: Prof.Dr. Alaeddin TÎLEYLÎOĞLU March, 1992, 69 pages. During the 1980s privatization has emerged as an important policy aiming to shrink the role of the government within the economy. Extensive privatization programs were put into effect in a large number of countries with a belief that higher market orientation is necessary in order to increase the productive and allocative efficiencies within the economy. The issue, which has raised much controversy both at home and abroad, has been on the agenda in Turkey since the start of the privatization program in 1984.This study proposes to analyze the privatization program in Turkey within its broader theoretical and practical perspectives of the policy. The first pan of the study is devoted to the theoretical analysis of the various aspects of privatization as an economic policy: the market mechanism and its role within the economy, the effects of different ownership structures, the interaction of privatization with regulation and deregulation, the complementary nature of competition and liberalization with privatization, various techniques of privatizing, and the fiscal impacts of privatization at the macroeconomic level. It emerges that when economic efficiency is concerned, privatization should be implemented as part of a larger economic policy incorporating competition, deregulation, liberalization and re-regulation measures. The second part of the thesis provides detailed accounts of privatizations conducted in three advanced economies; United Kingdom, France and Canada, and in three developing Latin American countries; Argentina, Chile and Mexico. The implementation of privatization, which is mainly influenced by political rather than economic rationale, proves to be a difficult and complicated process. The privatization efforts can only be productive and help establish a better allocation of resources, especially within the developing countries' perspective, only if conjointly implemented within the frame of larger economic policies discussed within the first part. The last part of the study provides a detailed account of the Turkish privatization efforts which aim, since 1984, at reducing the state's ever-present weight within the economy. The results of the eight year program appear to be poor. The politization of the privatization process led to a diffusion of the efforts, while the necessary will to curb the influence of the politicians over the public sector has been missing. The program has not been conducted as part of a larger and integrated economic restructuring policy. Only a very small portion of state owned sector has been privatized by the Public Participation Administration, no serious restructuring efforts were made, and the program on the whole proved to be unproductive, if not a failure. While new efforts to reshape the state owned enterprises are considered, the program, in its present structure, should be expected to preserve its status quo. Key Words: privatization Science Code: 215.01.02