Development of the big bourgeoisie in Turkey

Abstract

öz TÜRKİYE'DE BÜYÜK BURJUVAZİNİN GELİŞİMİ ŞEN, Mustafa Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Yard. Doç. Dr. Mehmet C. Ecevit Ekim, 1992, 141 sayfa. Bu çalışmada Türkiye'de Büyük Burjuvazinin Gelişmesi iki düzeyde incelenmektedir. Birinci aşamada, bir sosyal sınıf olarak büyük burjuvazinin bugünkü durumu anlaşılmaya çalışılmıştır. Sanayi, ticari ve mali sermayeye mütahhitlik-taahhüt, taşımacılık-denizcilik faaliyetleri ve bir çok alanda faaliyet gösteren ama ayırtedici özelliği finansal kurumlara sahip olmak olan dikey holdingler eklenerek büyük burjuvazinin alt grupları tespit edilmiştir. Bu sınıflamaya giren 66 holding ya da sermaye grubundan, 56'sınm özel tarihleri incelenmiştir. Bu inceleme holding ya da sermaye gruplarının yıllık faaliyet raporlarına, tanıtıcı broşürlerine ve ilgili ikinci el kaynaklara dayanmıştır. İkinci aşamada, genel olarak burjuvazinin özel olarak büyük burjuvazinin gelişiminde etkili olan tarihi ve sosyal süreçler incelenmiştir. Büyük burjuvazinin elemanlarının kısa tarihinin ve Türkiye'nin iktisadi ve sosyal tarihinin genel eğilimlerinin incelenmesi yoluyla dört süreç tespit edilmiştir. Osmanlı burjuvazisinin Türkleştirilmesi ve Müslümanlaştırılması olarak tanımlanan birinci süreçte gayri-Müslüm burjuvazinin tasfiyesi incelenmiştir. İkinci süreçte, ticari burjuvazinin kendi faaliyet alanına ek olarak ya da ticari niteliğinin ağırlığı azalarak sınai faaliyetlere girmesi ele alınmıştır. Sanayileşmenin nitelik nicelik olarak artması ve ithal ikameci sanayileşme politikalarının da etkisi ile sanayi burjuvazisinin hem iktisadi hem de sosyal anlamda hakimiyetini sağlaması üçüncü süreç olarak incelenmiştir. Son süreç olarak, 1970'lerin başında Türkiye'nin girdiği sosyal ve iktisadi bunalım çerçevesinde büyük burjuvazinin, burjuvazinin orta ve küçük kanatlarını kendi ideolojik, siyasi ve iktisadi projesi etrafında birleştirmesi büyük burjuvazinin hegemonyasını sağlaması olarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Büyük burjuvazi, sınıfsal yapı, Türkiye'nin iktisadi ve sosyal tarihi, holdingler Bilim Dalı Sayısal Kodu: 211.01.01

ABSTRACT DEVELOPMENT OF THE BIG BOURGEOISIE IN TURKEY ŞEN, Mustafa M.S. in Sociology Supervisor: Assis. Prof. Dr. Mehmet C. Ecevit October, 1992, 141 pages. In this study, the development of big bourgeoisie in Turkey has been analysed at two levels. At the first stage, the present situation of the big bourgeoisie as a social class has been considered. The sub-groups of the big bourgeoisie has been classified in terms of their activities in various sectors including industry, commerce and finance as well as contracting/construction and transporting/shipping activities in addition to the conglomerates whose defining trait is the possesion of financial institutions. The specific histories of the 56 of the 66 holding companies or capital groups have been analysed. This analysis is based on the annual activity reports and brochures of majour holding companies or capital groups as well as the review of second-hand sources. At the second stage, the historical and social processes effecting the development of the bourgeoisie in general and the big bourgeoisie in particular have been taken into consideration. Four major processes have been underlined through the analysis of the history of components of the big bourgeoisie and the general trends of Turkey's social and economic history. The first process which is defined as the Turkification and Muslimificatiqn of the Ottoman bourgeoisie has been analysed in the course of elimination of the non-Muslim bourgeoisie. Second process concerns the increasing weight of industry in comparison to commerce amongst the activities of merchant bourgeoisie. The acceleration of industrialisation in both quantitative and qualitative terms and the growing social and economic domination of the industrial bourgeoisie with the help of import-substitution policies, has been analysed as the third process. Finally the fourth process has been defined as the constitution of the hegemony of the big bourgeoisie through unification of the medium and small levels of capital around the project of the big bourgeoisie in the context of the social and economic crisis which has taken Turkey into its grip in the beginning of the 1970s. Keywords: Big bourgeoisie, class structure, social and economic history of Turkey, holding companies Science Code: 211.01.01 in