Demise of the social subject and the constitutions of `Self`:Rereading Michel Foucaulty

Abstract

öz TOPLUMSAL ÖZNENİN YOKOLUŞU VE `BENLİK` KURULMALARI: MICHEL FOUCAULT'NUN YENİDEN OKUNMASİ TEKELİO?LU, Orhan Doktora Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Doç.Dr. H. Ünal Nalbantoğlu Haziran, 1993, 254 sayfa. Bu tezde modern toplumun ilk toplumsal `yardım kurumları` ile bu kurumlarda toplumsal öznenin nasıl kurulduğunun anlatıldığı Foucault'nun `arkeolojik` tarih çalışmalarında sözü edilen `benlik` kavramı kuramlaştınlmaya çalışılmaktadır. Gerçekten de Foucault'nun çalışmaları, modern toplumsal öznenin bilimsel-yönetsel {scientific- administrative) bakış açılarında nasıl `doğduğunu` ve `öldüğünü` betimleyen bir dizi bilgi tarihi olarak okunabilir. Bu tezde de Foucault'nun farklı açılardan incelediği modern toplumda toplumsal öznenin yokoluşu savı yeniden irdelenmektedir. Foucault insanın tözsel (substantial) bir varoluşu olduğunu tartışmasız benimseyen modernist düşünceyi sorgular. Feodal ve mutlâkiyetçi (absolutist) devlet biçimlerinin birbirini izlemesinden sonra ortaya çıkan modern `refah` devleti yeni toplumsal kurumlarla birlikte bugün felsefe yazınında `insan` diye adlandırılan kategorinin de ortaya çıkışına yol açmıştır. Modern devletin toplumsal yardım kurumları ise yeni kurulan `insan bilimleri` nin (sciences humaines) ürettiği özel bilgilerle donatılmıştır. Bu yardım kurumları toplumsal özneyi bilimsel-yönetsel söylemlerin tam da ortasına yerleştirmektedirler.Foucault son yazılarında toplumsal özneye seçenek olabilecek bir `benlik` kavramından söz etme eğilimindedir. Yalın anlamıyla `benlik` yaşayan ve akıllı bir kendilik durumudur. Dolayısıyla, `benlik`, `varoluşçu` ya da `tözselci` bir felsefe sorunsalından ödünç alınmaksızın `tözsel` bir varoluş olasılığını da içerebilen bir insani durumdur. Kısacası, `benlik` bütün bilinen insan toplumlarında görülen insani unsurdur. Bu tezin temel savı, `benlik` kavramının `toplumsal özne`yi de kapsayacak bir biçimde kullanılması gerektiğidir. Modern toplumsal özne davranış ve edimlerini belirleyen topluma ilişkin söylemlerin tarihsel `başlangıçlarının incelendiği Foucault'nun ilk kitapları (Madness and Civilisation, The Birth of Clinic, The Order of Things), özellikle bu sav çerçevesinde yeniden okunabilir. Bu tez, böylesine `özne`-perspektifli ve seçici bir yolla Foucault'nun bir dizi metnini yeniden-kurmayı denerken, `semptomatik` bir okuma yoluyla da modern toplum söylemlerinin tarihsel olarak nasıl özel bir `birey- özne`yi kurmuş olduğunu göstermeye çalışmaktadır. Tezin temel savı şöyle sonuçlanmaktadır: Foucault'nun çalışmaları, yetersizliği giderek belirginleşen `toplumsal özne` nosyonuna karşı yeni kuramsal seçeneklerin geliştirilmesi yönünde sosyologlara önemli ipuçları sağlamaktadır. Bu yeni `özne`, yani benlik, ne farklı felsefi sorunsallardan ödünç olarak alınmış ne de tarihsel sınırlılığı olan toplumsal pratikleri aşmak iddiasındadır. Anahtar Sözcükler: Birey-Özne, Beırîik, Toplum Kuramı, Toplumsal Yardım Kurumları, Kurumlar-' Tarihi, Modern Bilgi Felsefesi, Düşünce Tarihi, Modernite, İktidar, Sapma. Bilim Dalı Sayısal Kodu: 211.01.01 vı

ABSTRACT DEMISE OF THE SOCIAL SUBJECT AND THE CONSTITUTIONS OF `SELF`: REREADING MICHEL FOUCAULT TEKELİO?LU, Orhan Ph.D. in Sociology Supervisor: Assoc.Prof.Dr. H. Ünal Nalbantoğlu June, 1993, 254 pages. This study attempts to come to grips with Foucault's concept of the `self` developed in his `archaeological histories` depicting the constitutions of social subject in the primordial institutions of `social assistance` of modern society. Foucault's work may be read as the descriptive `histories` of knowledge wherein the social subject was both `born` and `died` within certain `modern` scientific-administrative perspectives. Throughout the thesis, this claim concerning the demise of social subject is scrutinised from the different angles Foucault approached it. Foucault challenges the modernist idea of the existence of human being as a substantial entity. Paralleling the rise of the modern state apparatus (the `welfare` state following the dislocation of first, the feudal and later, the absolutist state), new societal institutions have appeared simultaneously with a new categorisation of what we know today as the `Man.` The social assistance apparata have been enveloped by a peculiar form of knowledge developed in the human sciences (sciences humaines). These apparata have situated the social subject as the locus of the scientific-administrative discourses. In his later works, Foucault tends to replace this `social subject` with a new `subject,` called the `self.` What self here simply means, is a 111living, intelligent entity. It was assumed by him to belong to substantial existence without referring to a problematique posed by any such `existential` or `substantial` philosophy. Self is, in a nutshell, the very human component of all the known human societies. The fundamental argument of the thesis is that the `self` should be used as the concept covering the `social subject.` To support this argument, Foucault's early texts (Madness and Civilisation, The Birth of Clinic, The Order of Things) are focused upon since these works directly take up the historical `beginnings` of the modern discourse concerning knowledge and society, shaping the conduct of contemporary social subject. The aim of the thesis has therefore become to restructure Foucault's text through a `symptomatic` reading and according to a rethought `subject-perspective` on the basis of a reading of his diverse texts in a selective manner. This turns out to be to demonstrate how the discourses of the modern society have historically created a specific `individual-subject.` The thesis ends up with the following argument: Foucault provides the students of sociology with clues for developing alternative concepts to replace the inadequate notion of the `social subject.` This new `subject,` viz. the `self,` could not any longer be borrowed from different philosophical problematiques, nor could it transcend the historically determinate limits of social practices. Keywords: Social Subject, Self, Individual, Social Theory, History of Ideas, History of Institutions of Social Assistance, Philosophy of Modern Knowledge, Welfare State, Modernity, Power, Deviance. Science Code: 211.01.01 IV