Formation of the working class in Turkey from empire to nation

Abstract

oz İMPARATORLUKTAN ULUSAc TÜRKİYE'DE İŞÇİ SINIFININ OLUŞUMU ÖZU?ÖRLU, Metin. Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Bölümü Tez Yöneticisi: Dr. Mehmet Ecevit Ekim, 1994, 200 sayfa Bu çalışma, Osmanlı'nın son dönemlerinden Genç Cuınhuriyet'e uzanan süreç içinde işçi simfinrn oluşumunu, onun Türkiye'nin toplumsal tarihi içindeki rolünü vurulamak amacıyla, irdelemek çabasının bir ürünüdür.İşçi sınıfını elit stratejilerin pasif bir alıcısı olarak değil fakat kendi tarihini yapan bir sınıf olarak kavramsallaştınnak, bu çalışmanın kalkış noktasını oluşturmaktadır. Güncel sınıf literatürü eleştirel bir taramaya tabii tutularak sıntf_ oluşumu kavramına açıklık getirilmeye çalışılmış ve böylece belirlemecilik ve sınıf mmrgemecmğinin ötesinde bir kavramsal çerçeve oluşturmak amaçlaımuştır. Türkiye'nin siyasal tarih ve sosyo-ekonomik yapısıyla ilgili ikinci el kaynakların değerlendirildiği bu çalışmada seçilmiş İngiliz 'Gizli' Belegeleri de kullanılmış ve belgeler Appendix bölümünde sunulmuştur. Tanzimat dtarni boyunca Osmanlı işçüerinin bir smıf olarak oluşma süreci, yabancı sermaye girişimlerinin tütün, maden ve demiryolu örnekleri çerçevesinde değerlendirilmektedir. 1840'h yıllardan başlayarak kurulan devlete ait fabrikalar ile 1800'lerin son çeyreğinde kurulan yabancı sermaye işletmeleri, işçileşme kalıplarını, emek süreçlerini ve devletin rolünü ihmal eden kalkınmacı yaklaşımların ötesinde irdelenmektedir. 2. Meşrutiyet'ten Genç Cumhuıiyet'e işçi sınıfının oluşumu ve işçi hareketleri, 'rmUiyetçilik', 'milli iktisat' ve 'milliyetçi-halkçı' ideoloji temaları altoda tartışılmaktadır. Milliyetçi ideolojiler ve siyasal hareketler işçi sınıfının oluşumu ve işçi hareketleri üzerinde oldukça geniş bir etkiye sahip olmuşlardır. Etnik işbölümü temelinde Osmanlı işçi sınıfl, her ne kadar Balkanlardaki milliyetçi cereyanlar ve Türk milliyetçihği ile liberalizm gibi siyasal projelerin karşılıklı ilişkisi/çatışması altında çözülmüşse deTürk milliyetçiliği 'projesi' altında bir 'ulusal smıf olarak yemden örgütlenmişlerdir. Anahtar Kelimeler : Sınıf Oluşumu, Sınıf Mücadelesi, Emek Süreci, Etnik İş Bölümü, Milliyetçilik, Halkçılık, Geç Osmanlı İmparatorluğu, Erken Türkiye Cumhuriyeti Bilim Kodu: ^ii-Ûİ-^l iv

ABSTRACT FORMATION OF THE WORKING CLASS IN TURKEY: FROM EMPIRE TO NATION ÖZU?URLU, Metin. M.S. in Sociology Supervisor: Dr. Mehmet Ecevit February, 1994, 200 pages This study is an attempt to examine the formation of the working class from the late Ottoman to Young Republic with the aim of emphasizing the role of the labour in the social history of Turkey. The departing point is to conceptualise the working class as a class who 'makes its own history1, rather man being the passive recipients of elite strategy. The concept of class formation is refined to construct the conceptual framework beyond determinism and class reductionism by adapting critical review of the recent literature on class. In this study, the second hand literature on the socio-economic and political history of Turkey are elaborated and the selected British 'Confidential' Documents are used and presented in Appendix. Throughout the Tanzimat period, the process of the formation of the Ottoman workers into a class is specifically examined in the case of foreign investments in tabacco, mining and railroads. The state owned factories established after 1840s and the foreign companies established in the last quarter of 1800s are examined beyond the developmentalist perspectives which underestimate the patterns of proletarianisation, the peculiarities of the labour process and the role of the state. For the period between 2nd Meşrutiyet to the Young Republic, the working class formation and the labour movements are discussed under the themes of 'nationalism', 'national economy1 and 'nationalist-populist' ideologies. Nationalist ideologies and politics related politics in general enjoyed extensive influence on the working class formation and movements. Although the Ottoman working classes based on ethnic division of labour were disorganised under the interconnection of certain political projects as liberalism, nationalist movements in Balkans and the Turkish nationalism, they were reorganised as a 'national class' under the 'project` of Turkish nationalism. Keywords: Class Formation, Class Struggle, Labour Process, Ethnic Division of Labour, Nationalism, Populism, Late Ottoman Empire, Early Republic of Turkey Science Code: Htf.0d.Ul 111