Structure of the retail petty trade connected in a sociological study of an urban informal sector in Ankara

Abstract

ÖZET SOSYOLOJİK AÇIDAN KENT INFORMAL SEKTÖR BA?LAMINDA `PARAKENDECİ KÜÇÜK TİCARET' İN YAPISI. ANKARA ÖRNE?İ ÖZERKMEN, Necmettin Ph. D. in Sociology Supervisor Prof. Dr. Kayhan MUTLU Eylül 1995, 316 Sayfa Bu çalışmanın amacı, sosyolojik açıdan, `Prakendeci Küçük Ticarefin Ankara'da `Kent informal Sector` bağlamında yapısını açıklamaktır. Diğer bir deyişle sadece araştırma konusu olan aktivitenin değil, bu ticari girişimde çalışan insanların `informal sektörle olan bağlarını Sosyo-demoğrafik özelliklerini, Sosyo- ekonomik ve Sosyo-kültürel yapılarını ve yapılanışlannı analiz etmek tir. Araştırma konumuz on bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırma problemi ve önemi tartışılmış; informal sektörün Dünya' da ve Türkiye'deki durumu konusunda araştırmacıların görüş ve yazılan gözden geçirilmiş ve bu görüşlere dayanarak araştırma tezimize yoğunlaşılmıştır. Ayrıca, araştırma konumuz ile ilgili kuramlar kısaca gözden geçirilmiş, eleştirilmiş ve araştırma kunumuz için fonksiyonalizm bağlamında `Sistem Teori` önerilmiştir.Araştırmanın ikinci bölümünde `Kuramsal Çerçeve` oluşturmaya çalışılmıştır, araştırma konumuz toplumsal, ekonomik ve kültürel yapılan açıklamayı amaçladığı için geleneksel ve- modern toplum farklılaşmalarını veren klasik kuramcı ve yaklaşımlara çok kısa olarak yer verilmiştir. Diğer taraftan, ekonomik ağırlıklı çağdaş gelişmeci dört kuramın herbirinin özeti, dayandıkları hipotezler, kuramın tamamı ile ilgili tartışmalara yer verilmiş ve eleştirilmiştir. Bütün bu tartışmalardan sonra, fonksiyonalizm bağlamında `Sistem Teori` görüşü ele alınmış, hipotezleri verilmiş ve eleştirilmiştir. Sonuç olarak araştırma konumuzda en uygun kuram olarak `Sistem Teori` kabul edilmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümü `Informal Sector` tartışmalarına ayrılmıştır. Araştırma konumuz `Informal Sector` bağlamında ele alman parekendeci ticari bir aktivite türüdür. Bu nedenle çeşitli bakış açılarına göre `informal Sektör` kavramının tanımlanması; informal aktivitelerin kendi aralarında farklılaşması, informal sector aktivitelerinin varoluş nedenleri; informal sectör'ün yapı özellikleri ve kent ekonomisi içindeki yeri, fonksiyonu, informal sektörün Türkiye'de istihdam içindeki yeri tartışmalarına yer verilmiştir. Ayrıca informal sektör bağlamında `Parakendeci Küçük Ticari Girişimin` yapısal özellikleri tartışılmış, ilgili literatür gözden geçirilmiş ve her bir aktivitenin tipik özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Diğer bir deyişle araştırmanın örneklemine giren `Milli Piyangocu, İşportacı, Seyyar satıcı, Simitçi ve Pazarcılar` hakkında yapısal özelliklerini açıklayan bilgiler verilmiştir, informal aktivite türü olarak bu aktiviteleri informal sektör içinde ve `gerçekten kendi hesabına çalışan` (self-employed) kişiler olduğu kabul edilmiştir. Diğer bir deyişle bu aktiviteler `self- employed` kavramı içine girmektedir.Araştırmanın dördüncü bölümü yöntem ve araştırmanın planlanmasına ayrılmıştır. Bu bağlamda araştırma konusu formüle edilmiş; hipotezler, assumptions; evren, örneklem belirlenmiş ve sınırlılıklar gösterilmiştir. Araştırmanın beş, altı, yedi ve sekizinci bölümlerinde araştırma bulguları çeşitli düzeylerde tartışılmış ve yorumlanmıştır. Beşinci bölümde `Parakendeci Küçük Ticari Girişimcilerin` sosyo-demoğrafik özellikleri ele alınmıştır. Diğer bir deyişle örneklemin doğum yerleri, Ankara'ya göç ediş nedenleri, cinsiyet ve yaş dağılımı, öğrenim düzeyleri, sayısal büyüklük olarak aile yapısı ve baba meslekleri gibi konular ele alınmıştır. Araştırmanın altıncı bölümünde `Parekendeci Küçük Ticari Girişim` de çalışan insanların informal sektör ile bağlantılarına yer verilmiştir. Diğer bir deyişle, informal sektör iş türleri şu anda yapılan işin dışında daha önce yapılan iş türleri, `Parakendeci Küçük Ticari Girişimin` genel karakteristikleri ekonomik yapı özellikleri ve yakın çevre ile kurulan iş ilişkileri bakımından konu açıklamaya çalışılmıştır. Araştırmanın yedinci bölümünde `Parakendeci Küçük Ticari Girişimcilerin` sosyo ekonomik karakteristikleri de alınmıştır. Diğer bir deyişle kazanç durumları, aile bütçesi tasarruf durumları mülkiyet durumları, oturdukları konutun niteliği elde edilen kazancın kulanım alanları, (mutfak ve giyim) harcamaları bakımından incelenmiştir. Araştırmanın sekizinci bölümünde `Parakendeci Küçük Ti cari Girişimcilerin` Sosyo-kültürel karakteristikleri verilmeyeçalışılmıştır. Bu amaçla akraba ve hemşehrilerle kurulan İlişkilerin düzeyi, kendi sosyoekonomik ve sosyo-kültürel durumlarına göre toplum içindeki yer ve statüleri kentle bütünleşme düzeyleri, dini tutumları, politik tutumları ve boş zaman değerlendirme tutumları analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırmanın dokuzuncu bölümünde, araştırma bulgularının informal sektör ile ilgili çağdaş kuramların olgu düzeyinde yüzleştirilmesine gidilmiştir. Her bir kuramın araştırma olgumuzu (konu) açıklamada ne dereceye kadar geçerli, ne dereceye kadar geçersiz olduğu araştırma tablolarındaki bulgulara gönderme yaparak yüzleştirilmiştir. Özellikle modernleşme ve marginality kuramlarının varsayımları ile araştırma bulguları yüzleştirilmiş, fakat bağımlılık ve eklemlenme kuramlarının araştırma konumuzu açıklayıcı somut varsayımları olmadığı için kuramsal ve mantıksal düzeyde eleştirilerek reddedilmişlerdir. Araştırma, sonuç bölümünde, araştırma bulgularının analizi ve yorumları ile hipotezleri doğrulama durumları çerçevesinde değerlendirilerek, sonuçlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Kapitalism, Informal Sektör, Kendi hesabına çalışan, Parakendeci Küçük Ticari Girişim, Geleneksel-Modern, Gelişmiş-Azgelişmiş, Merkez-Çevre, Eklemleme, Bağımlılık, Marginal, Dependency.

ABSTRACT STRUCTURE OF THE RETAIL PETTY TRADE CONNECTED IN A SOCIOLOGICAL STUDY OF AN URBAN INFORMAL SECTOR IN ANKARA Özerkmen, Necmettin Ph.D. in Sociology Supervisor Prof. Dr. Kayhan Mutlu September 1995, 316 Pages The purpose of this study is to explain the structure of `Retail Petty Trade` that is linked with urban informal sector in Ankara in a sociological perspective. That is, it not only analyses the structure of the activities that are the subject of research, but it also analyses the connection of the working people in this trade enterprise with the `informal sector`, their socio-demographic characteristics, socio-economic and socio-cultural structures as well as their way of being constructed. This study consists of 10 chapters. In the introductory chapter, the problem and importance of the research has been mentioned, the point of views and the writings of the researchers about the place of the informal sector in Turkey and in the World have been examined again and, using these point of view, more effort has been spent on the thesis of our research. Moreover, the theories about the subject of our research have been studied shortly, criticized and a` System Theory` has been suggested which is connected with Functionalism for the subject of our research. In the second chapter of the thesis, a `Theoretical Framework` has been attempted to be established. Since our Iresearch subject aims at explaining social, economic and cultural structures, a very short place has been given to classic theories and approaches that deal with differences between traditional and modern societies. On the other hand, the summary of the four economy-concentrated modern developing theories, their hypothesis, the discussions about the whole of the theory have been given and criticized. After all these discussions, connected with the Functionalizm, the `System Theory` has been dealt in detail, the hypothesis have been given and criticized. As a result, the most suitable theory for our research subject has been accepted as the `System Theory`. The third chapter of our research has been devoted to the `Informal Sector`. Our research subject has been considered as a Retail Trade Type of Activity`. For this reason, according to various points of view the description of the `informal sector`, the differences between the informal activities among themselves, the reasons of the existence of the informal sector activities, the characteristics of the informal sectors' structure, and its place and the function in the urban economy, the place of the informal sector in the unemployment in Turkey have been discussed. And also, connected with the Informal Sector, the structural characteristics of the `Retail Petty Trade` have been analysed, the literature about this research has been gone over, and typical characteristics of every activity have been attempted to be given. In other words, for people like the ` Lottery tichet sellers, peddlars, street hawkers, simit sellers and bazaarmen` who have been included in the research sample, some information explaining their structural characteristics has been provided. As a type of informal activity, it has been accepted that in these activities self employed IIpeople and those working in the informal sector are found. In other words, these activities are included in the self-employed concept. The fourth chapter in this study has been devoted to method and planning of the research. In this respect, the research subject has been made a formula, the hypothesis; assumptions; universe, sample has been determined and limitations have been shown. In this study's fifth, sixth, seventh, and eighth chapters the subjects have been discussed and interpreted on different levels. In the fifth chapter the socio-demogratic characteristics of the `Retail Petty Trade` have been taken into consideration. In other words, subjects' birth place, the reasons of their migration to Ankara, sex and age distrubution, level of education, family structure, and father's job have been dealt with. In the sixth chapter of the research, the relationship of the `Retail Petty Trade` the working people with the informal sector has been taken into consideration. In other words, the informal sector types of jobs, except the job done present and the types of jobs done before, the general characteristics of the `Retail Petty Trade`, the job characteristics of economic structures, and the job relationships established with the close circle are tried to be explained. In the seventh chapter, the socio-economic characteristics of the `Retail Petty Trade` have been taken into consideration. In other words, some subjects like profit making, family budget, saving money, awning possessions, the type of house, the way the income is spent, and kitchen, and clothing expenses are taken into consideration. IllIn the eight chapter of this study, the socio-cultural characteristics of the `Retail Petty Trade` have been attempted to explain. For this purpose, the (relationship) between relatives' fellowmen, their place and status in the society according to their socio-economic and socio-cultural states, the level of their integration with the city values, their religious attitudes, and their leisure activities attitudes, and their political attitudes have been analysed and discused. In the ninth chapter of the research, the modern theories about the informal sector have been studied with the research findings. What extent each theory is valid. Each theory is elaborate by specific tables out of this studies finding. Especially the hypothesis of the modernization and marginality theories have been brought into attention with the research findings. However, there was not any strong meaning findings to support hypothesis of the dependency and articulation theories. This study has been concluded in the conclusion part, by evaluating the hypothesis whether the hyptheses are true or not, and the analysing and commenting on the research findings. Key Words : Capitalism, Informal Sector, Self-employed, Re tail Petty Trade, Modern-Traditional, Developed- Underdeveloped, Center-Periphery, Marginal, Ar ticulation, Dependency. IV