Hegemonya ve karşı-hegemonya inşasında eğitimin rolü: Köy Enstitüleri ve İmamhatip Okulları üzerinden karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Formel anlamıyla eğitim, tarih boyunca en önemli siyasal meşruiyet araçlarından biri olmuştur. Nitekim Antik çağlardan günümüze okullar, iktidarların arzu ettiği `makbul özneler` inşa etmek gibi bir misyon üstlenmişlerdir. Şüphesiz bu `makbul` ya da `iyi` olan insan-tipinin unsurları, egemen ideolojik kalıplar aracılığıyla belirlenir. Bu anlamda okullar, egemen ideolojilerin zihinlerde yerleştirilmesi ve bununla bağlantılı olarak iktidarların arzu ettiği bir sivil toplum formasyonunun oluşturulması hususlarında hayati işlevlere sahiptirler. Keza Louis Althusser'in en verimli `ideolojik aygıt` olarak tanımladığı öğretimsel aygıt, bir iktidar bloğunun hegemonya üretiminde `toplumsal rızayı` sağlayan önemli bir araçtır. Ancak bu yönde indirgemeci bir bakış, okullarda yeşeren karşı-ideolojik reaksiyonların ve dolayısıyla okulların karşı-hegemonya inşa etme potansiyelinin gözden kaçırılmasına neden olabilir. Özellikle modern devletlerde okulların birer ideolojik aygıtlar olduğu doğrudur, fakat bu önerme bir yönüyle de eksiktir. Zira nasıl ki her hegemonik düzen, karşı-hegemonik sızıntılar zemininde hareket ediyorsa; okullar da bu bütünün bir parçası olarak hegemonik tesirlerden `görece özerk` bir konum işgal ederler. Nihayetinde de okullar basit bir hegemonik aygıt olmanın aksine, çelişkiye dayalı yeniden-üretim alanları olmaları nedeniyle her an karşı-hegemonik bir girişimin öznelerini üreten bir mekân hüviyetine bürünebilirler. Nitekim bu çalışmada, ifade edilen bu kuramsal çerçeve üzerinden, Türkiye'de Köy Enstitüleri ve İmam-Hatip Okulları pratiklerinin karşılaştırmalı bir analizinin yürütülmesi amaçlanmaktadır. Sonuç olaraksa bu iki eğitim pratiğinin, Osmanlı'dan günümüze değin hâkim iki grup [Batıcı/İslamcı Modernleş(tir)meciler] arasında süregiden bir hegemonya mücadelesinin yansımasını oluşturduğuna ulaşılmaktadır.Anahtar Sözcükler: Hegemonya, Karşı-Hegemonya, Köy Enstitüleri, İmam-Hatip Okulları.

Education has been formally the most important apparatus of political legitimacy throughout history. Hence, schools have undertaken a mission to build good subjects who powers ask for them. The elements of the good person, thus, is undoubtedly determined by powers. Schools, in this sense, have the crucial functions with regard to mental processing of the dominant ideologies and formation of civil society that the powers generate it. Educational apparatus which Louis Althusser also expressed the most productive it is an important apparatus to gain social consent in hegemonic building of a power block. However, this perspective can cause to overlook emergent counter-hegemonic reactions at schools and also the potential of building counter-hegemony of school. İt is true that schools are ideological apparatus in modern states, but this presumption includes considerably deficiency. This is because just as hegemonic order is moving the ground of counter-hegemonic leaks, schools have a `relative autonomic` position from hegemonic impacts as a part of this totality. Schools are not ultimately a simple hegemonic apparatus. They can also turn into a space suddenly producing subjects of a counter-hegemonic attempt by reason of the fact that they are dilemma-based. The purpose of this dissertation, in this context, is to comparatively analyze Village Institutes and Imam-Hatip Schools in Turkey as a part of expressed theoretical framework. The dissertation conclude that this educational practices are a reflection of hegemonic struggle between two dominant groups [Western/ Islamic Modernization].Key Words: Hegemony, Counter-Hegemony, Village Institutes, Imam-Hatip Schools