Çorum Çayı havzası`nın uygulamalı jeomorfolojisi

Abstract

Bu çalışmada Karadeniz Bölgesi'nin Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alan Çorum Çayı Havzası'nın uygulamalı jeomorfolojisi incelenmiştir. Çalışma alanı su bölümü çizgileri ile sınırlandırılmış olup sınırları kuzeybatıda Köse Dağı, kuzeydoğuda Eğerli Dağı, güneydoğuda Kırlar Dağı güneyde Dörttepe Dağları ve güneybatıda Uğurlu Dağı doruklarından geçer. Toplam 1510 km² yüzölçümüne sahip olan araştırma sahası idari yönden bütünüyle Çorum İli sınırları içinde yer alır.Hızlı nüfus artışı doğal hayata baskıyı gün geçtikçe artmaktadır. Bu nedenle yerleşim alanları genişleme ihtiyacı göstermektedir. Bu arada zorunluluktan veya farkında olmadan yapılan seçimler sonucu doğa olayları insan ve eserleri üzerinde kayıplara neden olmaktadır. Buna karşılık, yeryüzü de sürekli olarak şekillenmektedir. İnsanoğlu bu dinamik süreçlere doğrudan veya dolaylı olarak etki yapmaktadır. Bu durum ise problemlerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Jeomorfolojik faktörler (bakı, eğim, yükseklik) toprak oluşumunu, erozyonu, doğal bitki örtüsünü, iklimi, tarımı, nüfusu, yerleşmeyi etkiler. Bu etkiler olumlu katkılar yanında bazı ciddi problemlere de sebep olmaktadır. Bu problemleri en aza indirmek için jeomorfolojinin ve doğal fiziki çevrenin bilinmesi ve buna uygun arazi kullanımının gerçekleşmesi gerekmektedir. Çalışmada inceleme alanında jeomorfolojiye etki eden faktörleri ve jeomorfolojiden kaynaklanan problemlerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Çorum Çayı Havzasının tüm fiziki coğrafya özellikleri ortaya konarak, bu özelliklere uygulamalı jeomorfoloji açısından yaklaşılmıştır. Ayrıca havzanın erozyon, taşkın, heyelan ve deprem risklerini ortaya koyarak risk haritaları ile gelecekteki olası sorunları ele almak amaçlanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda çalışma alanına ait mevcut sorunlara akılcı çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Havzada jeomorfolojiye etki eden faktörler ve jeomorfoloji kaynaklı sorunlar arazi çalışması, coğrafi bilgi sistemi (CBS), uzaktan algılama (UA), jeoistatistik ve laboratuarda yapılan analiz yöntemleri ile bir bütün olarak ele alınmıştır.Çalışma alanının doğal ortam özelliklerinin incelenmesi ve risk haritalarının çıkarılması sonucunda yaklaşık % 41,6'sı çok şiddetli erozyon riski ile karşı karşıyadır. Havzanın % 19,6'sı taşkın riski çok yüksek ve yüksektir. Çorum Çayı Havzası ve çevresi deprem açısından tehlike düzeyi yüksek bir bölgedir. Ancak heyelan riski ise havzanın % 0,1'i (1 km) çok yüksek heyelan riskini taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Uygulamalı Jeomorfoloji, Çorum Çayı, Uzaktan algılama, Erozyon, Deprem

In this study, applied geomorphology of Çorum River located in Middle BlackSea Region was investigated. The border of study are limited by watersheds that is on northwest Kose Mountain, on norteast Ereğli Mountain, on southeast Kırlar Mountain, on south Dörttepe Mountains and southwest Uğurlu Mountain.Study area has totally 1510 km and located in boarder of Çorum province The pressure on natural life increases day to day because of rapid population growth. As a result a need for new settlement arises. By the waynatural events cause losses on human and its works in conseuquences of choices by necessity or unawares. In return, earth surface has been taken shape by interior and exterior forces. Humanbeings have influence on this dynamic process directly or indirectly. Therefore, this case causes problems geomorphological factors (bakı, slope, height) have effects on pedogenesis, erosion, natural vegetation, climate, agriculture, population and habitation. These effects have good sights and also cause serious problems. We have to know geomorphology and the natural physical environment, and also in accordance with these we have to use field properly in order to minimize these problems. In this study, the aim was to investigate the factors which have influence on geomorphology and the problems derived from geomorphology fort his reason, whole physical geographical characteristics of Çorum Basin were considered and are investigated in terms of applied geomorphology. There is another purpose to determine the risk maps in case of erosion, overflow, landslide and earthquake; and also possible coming problems for this basin. After getting data rationalist solution suggestions were proposed for the present problems of this study area.In this Basin, the factors that effect geomorphology and the problems resulted from geomorphology were researched by taking into consideration of field work, georgraphic information system (CBS), remote sensing (UA), geostatistic and method of analysis in lab.About 41,6% of field area has extreme severity erosion risk as a result of research of features of habitat and preparation of risk map in and for search area. 19,6% of the Basin has ultrahigh and high risk for overflow. However 0,1% of the area (1km) has very high risk for landslide.Key Words: Applied geomorphology, Çorum River, Remote sensing, Erosion, Earthquake